Vào tháng 10 vừa qua, nước Ý đã mở các trung tâm di cư tại Albania để xử lý các yêu cầu tị nạn cho khoảng 3.000 người bị ngăn cách hàng tháng tại vùng biển Ý, do cảnh sát nước này giám sát. Hai tháng sau, các nhà báo Albania bí mật điều tra, phát hiện một số sĩ quan đang ở tại một khách sạn 5 sao có hồ bơi và spa tại Shëngjin, thành phố cảng có trại di cư tọa lạc ở đó.
Trung tâm chứa người di cư ở Gjader, Albania
“Chúng tôi đến đây để làm việc, chúng tôi là lực lượng an ninh cho trại di cư […] nhưng không có người di cư nào trong các cơ sở này, họ đã được chuyển đến Ý,” các sĩ quan nói với các nhà báo của hãng thông tấn Piranjat TV. “Chỉ có chúng tôi ở đây. Chúng tôi được trả tiền để sống như khách du lịch: bữa sáng, bữa tối và phòng xông hơi, tất cả đều miễn phí, vì đã có chính phủ Ý trả tiền.”
Các cơ sở trên ở Shëngjin, nơi người di cư được gửi đến, hiện đang trống rỗng. Những gì được trình bày với ủy ban EC như một mô hình mới để cách ly người di cư từ bên ngoài lãnh thổ EU đã bị các thẩm phán Ý coi là bất hợp pháp, họ đã phán quyết rằng việc giữ những người di cư bị chặn ở Albania trước khi đưa họ đến các quốc gia khá “an toàn”, như Bangladesh và Ai Cập, là bất hợp pháp.
Chỉ có 24 người xin tị nạn được gửi đến Albania, không có ai ở lại đó; năm người ở lại chưa đầy 12 giờ trong một trung tâm giam giữ, và những người còn lại chỉ ở lại hơn 48 giờ. Các đảng đối lập đã chỉ trích thỏa thuận trị giá 1 tỷ euro giữa Ý và Albania, gọi đó là "thảm họa tài chính", khi Ý cắt giảm ngân sách cho giáo dục, y tế và an sinh xã hội. Các sĩ quan cảnh sát Ý được Đài truyền hình Albania bí mật ghi lại nằm trong số vài chục người còn lại ở Albania, với khoảng 50 người, cùng với các nhân viên xã hội, đã trở về nhà vào tháng 11, khi các cơ sở này được phát hiện là trống rỗng.
Vào tháng 11, tờ báo quốc gia Domani đưa tin rằng một trung tâm giam giữ của Albania tại Gjadër, dành cho những người xin tị nạn, thay vào đó lại được 15 viên chức nhà tù sử dụng vào mục đích chăm sóc chó hoang. Các viên chức này đã cung cấp cho những con chó này thức ăn, nước uống, dịch vụ chăm sóc y tế và một môi trường sống an toàn, nhân văn. Chính phủ Ý đã phải đối mặt với những lời chỉ trích về thông tin này, bị các đảng đối lập gọi là "một thất bại to lớn", và rồi tranh cãi đã nổ ra sau khi các thẩm phán duy trì phán quyết của tòa án EU, rằng một quốc gia không thuộc EU, như Sri Lanka hay Ai Cập, chỉ có thể được coi là an toàn nếu toàn bộ lãnh thổ của quốc gia đó được coi là an toàn.
Cảnh binh Ý ở một trại quản lý người nhập cư
Nhiều tháng trước khi có thỏa thuận giữa Thủ tướng Ý Giorgia Meloni và Thủ tướng Albania Edi Rama, các tổ chức phi chính phủ, học giả và chuyên gia đã nêu lên mối quan ngại về tính hợp pháp và đạo đức của thỏa thuận theo luật pháp quốc tế. Các đề xuất tương tự từ các nước châu Âu kể từ năm 1993 đã bị bác bỏ. Ý đã tạm dừng kế hoạch trên để tìm giải pháp tuân thủ luật nhân đạo quốc tế. Bà Meloni tuyên bố, "Các trung tâm dành cho người di cư ở Albania sẽ hoạt động, ngay cả khi tôi phải ngủ ở đó mỗi đêm cho đến khi nhiệm kỳ của chính phủ Ý kết thúc".
Uy tín của thủ tướng đang bị đe dọa, vì chính phủ của bà đã đưa vấn đề nhập cư trở thành vấn đề then chốt trong chiến dịch tranh cử, trong khi chỉ trích những người tiền nhiệm vì vấn đề chi tiêu công cho quản lý nhập cư. Vận chuyển tám người nhập cư đến Albania thông qua một tàu quân sự của Ý tốn khoảng 250.000 euro (31.000 euro cho mỗi người). Lãnh đạo phe đối lập Matteo Renzi chỉ trích điều này, đặt câu hỏi về sự lãng phí tiền bạc và việc triển khai lực lượng thực thi pháp luật ra nước ngoài thay vì giải quyết các nhu cầu trong nước. Ông đề xuất chuyển các tù nhân Albania ở Ý đến các cơ sở ở Albania, gọi thỏa thuận di cư với Albania là một "trò hề" tốn kém đã lãng phí 1 tỷ euro.