Mặc dù việc phát triển nhận thức nhân tạo là bước đột phá tiếp theo của khoa học kỹ thuật, điều này cũng đi kèm với một loạt vấn đề lớn.
Robot đã được phát triển với nhiều giác quan khác nhau, thường tùy thuộc vào ứng dụng dự kiến của chúng – từ thị giác, xúc giác, thậm chí cả khứu giác và định vị.
Tuy nhiên, việc tạo ra tri giác cho robot luôn là một vấn đề khiến các nhà khoa học đau đầu. Liệu với công nghệ hiện tại, robot có thể tự nhận thức được môi trường xung quanh hay không và những rào cản đạo đức của điều này là gì.
Tri giác của robot
Hod Lipson, một kỹ sư robot, người chỉ đạo Creative Machines Lab tại Đại học Columbia, đã dành phần lớn sự nghiệp của mình để nghiên cứu cách tạo ra robot có tri giác.
Tháng 10 vừa qua, nhà chế tạo robot người Israel đã chia sẻ những trải nghiệm của mình trong quá trình khám phá tri giác của robot. Theo ông, những nghiên cứu này vẫn là chủ đề gây nhiều tranh cãi.
“Chủ đề này là điều cấm kỵ, chúng tôi gần như bị cấm nói về nó”, ông Lipson cho biết.
|
|
| Ông Hod Lipson, giám đốc tại Creative Machine Lab. Ảnh: Karsten Moran. |
Vào đầu những năm 2000, khi Tiến sĩ Lipson là trợ lý giáo sư tại Đại học Cornell. Ông đã nghiên cứu để tạo ra những cỗ máy có thể tự nhận thức được lỗi kỹ thuật và điều chỉnh hành vi của chúng mà không cần bàn tay con người.
Tiến sĩ Lipson lập luận rằng khả năng thích ứng này sẽ trở nên quan trọng hơn khi con người ngày càng phụ thuộc vào máy móc. Theo ông, ứng dụng của robot vào cuộc sống là rất lớn. Vì vậy bất kỳ sai sót nào trong hoạt động của chúng đều có thể để lại hậu quả nghiêm trọng.
Nếu chúng ta phụ thuộc vào robot, ta cần đảm báo chúng luôn hoạt động hoàn hảo nhất.
Tiến sĩ Hod Lipson
Một cách để đưa tri giác vào robot là mô phỏng quá trình tiến hóa. Động vật, và đặc biệt là con người, rất giỏi trong việc thích nghi với những thay đổi. Khả năng này có thể là kết quả của hàng triệu năm tiến hóa, bởi khả năng phục hồi để đối phó với chấn thương và môi trường thay đổi thường làm tăng cơ hội sống sót và sinh sản của động vật.
Tiến sĩ Lipson mong muốn tái tạo sự chọn lọc tự nhiên này lên robot nhằm tạo ra một dạng trí tuệ nhân tạo tổng hợp có thể tự tìm hiểu và phát triển hình dạng cũng như chức năng của mình.
Loại trí tuệ nhân tạo này rất linh hoạt và toàn diện. Nó có khả năng học hỏi và xử lý vấn đề nhanh hơn con người rất nhiều. Và khi công nghệ máy học phát triển mạnh mẽ hơn, mục tiêu này đang dần trở nên khả thi.
Vì vậy, trong vài năm qua, tiến sĩ Lipson đã tích cực nghiên cứu để tạo ra những người máy có ý thức.
“Đây không chỉ là một nghiên cứu đơn thuần, điều này còn lớn hơn cả việc chữa ung thư. Nếu chúng ta có thể tạo ra một cỗ máy có ý thức ngang bằng với con người, chính cỗ máy đó có thể tìm ra cách chữa bệnh ung thư”, ông Lipson nhận xét.
Những bước đầu
Theo tiến sĩ Lipson, khó khăn đầu tiên khi nghiên cứu tri giác của robot sự mơ hồ của khái niệm “tri giác”. Mỗi nhà triết học lại đưa ra rất nhiều định nghĩa khác nhau. Vì vậy, rất khó để thống nhất một khái niệm cụ thể.
Hầu hết nhà chế tạo robot và kỹ sư thường bỏ qua các triết lý này và tự hình thành các định nghĩa của riêng họ, một số nhà nghiên cứu lại phân loại tri giác robot dựa theo những chức năng mà chúng có thể làm được.
Việc đưa các đặc điểm của con người lên máy móc bắt nguồn từ những nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo vào năm 1955. Khi đó, một nhóm các nhà khoa học tại Dartmouth mong muốn tạo ra cỗ máy có thể giải quyết các vấn đề của con người và tự cải thiện bản thân.
|
| Phòng thí nghiệm với các dự án robot đang trong các giai đoạn lắp ráp khác nhau. Ảnh: Karsten Moran. |
Họ muốn đưa các khả năng của não bộ con người như ngôn ngữ, tư duy trừu tượng và khả năng sáng tạo lên máy móc. Và việc đưa tri giác lên robot chính là trung tâm của khả năng này. Tuy nhiên, việc tạo ra robot có nhận thức chỉ bằng những dòng lệnh khi ấy là rất khó.
Tiến sĩ Lipson và các thành viên của Creative Machines Lab cũng đã chọn cho mình một định nghĩa riêng. Ông giải thích rằng tri giác của robot chính là khả năng tưởng tượng về bản thân chúng trong tương lai.
Theo tiến sĩ, khi một sinh vật có tri giác, chúng sẽ ý thức được về vị trí của mình trong vũ trụ và có khả năng tưởng tượng bản thân chúng sẽ ra sao trong tương lai. Xa hơn nữa là khả năng tưởng tượng những thứ chúng có thể làm được.
