hoctrokha
Member
Chào mọi người,
Chuyện là vậy, dạo gần đây thấy kinh tế thế giới bất ổn, nhất là FED tăng trần lãi suất và hàng loạt dự đoán về suy thoái kinh tế, CNBC liên tục nói về tình hình kinh tế mỹ không ổn ... trực giác mình cảm thấy có gì đó khá lớn đang đến, có gì đó .. không ổn.
Sau gần một tuần xem các khái niệm và các nguyên lý mà nền kinh tế vận hành, mình tìm ra được một sự thật khá ... bàng hoàng.
Có lẽ chỉ có mình mình bàng hoàng chăng?
Trước giờ mình quá ngu ngơ để rồi không hiểu gì về sự thực đáng sợ này?
Mình không quan tâm, mình muốn chia sẻ với hai mục đích:
- Hệ thống lại kiến thức mình có
- Tìm ra những điểm mình chưa nghĩ đến qua các câu hỏi của mọi ngừoi
- Mong rằng ai đó sẽ chỉ ra rằng mình sai (bởi nếu mình ko sai thì sẽ rất tệ)
P/S: mình đã cố gắng viết dễ hiểu nhất có thể, tuy nhiên kinh tế không phải là thứ ta có thể đọc qua và hiểu được. Sẽ là bình thường nếu như bạn bị tẩu hoả nhập ma.
Lời khuyên của mình: nếu bạn đọc mà gặp một khái niệm hoặc một câu kết luận nào đó của mình nhưng không hiểu tại sao, hãy:
- Comment đặt câu hỏi, nếu giải thích được cho bạn thì mình sẽ giải thích rồi update lại bài cho dễ hiểu hơn.
- Lên google search xem nó là cái gì, trên youtube có rất nhiều tài nguyên hay, chỉ là kiến thức trên đó thường rời rạc.
Luôn luôn suy nghĩ theo hướng phản biện, rất có thể chính mình sai, dù gì mình cũng chỉ học lập trình, không học kinh tế. Đừng tin mình, hãy tự suy nghĩ và thử chứng minh mình sai. Kiến thức là của bạn chỉ khi bạn hiểu tại sao nó hợp lý, không phải do ai đó bảo với bạn nó hợp lý.
Tiền tệ là loại tiền mà giá trị không đến từ các thuộc tính của nó. Thay vào đó, giá trị của tiền tệ được gán vào tiền thật theo một tỷ giá nhất định.
Lưu ý: việc đào thêm được nhiều vàng cũng chỉ tạo ra lạm phát tạm thời, về dài hạn vàng vẫn là kim loại hiếm và là hữu hạn. Bởi vậy nếu mình có nói lượng tiền thật không tăng được, các bạn hãy hiểu đó như là một giả thuyết để khiến câu truyện đơn giản hơn (nhưng không giảm đi tính thực tế) nhé.
Ví dụ: Bạn có một tờ 20 đô, tỷ giá giữa vàng và đô la lúc đó là 20 đô 1 ounce, thì tờ 20 đô đó có ý nghĩa rằng: "Chính phủ mỹ hứa với bạn rằng họ đang có 1 ounce vàng trong kho và bạn có thể mua 1 ounce vàng với tờ 20 đô này".
Nó kiểu như một tờ check có thể trao đổi qua lại thay cho việc đem theo 1 cục vàng, mỗi lần mua gì đó là chặt ra rồi cân vàng
Chính phủ không có quyền in thêm tiền nếu như họ không có đủ số vàng tương ứng. Người ta hay gọi đay là "Gold Standard"
Về cơ bản, đây vẫn là một nền kinh tế không lạm phát.
Hơn 90% thu nhập của chính phủ đến từ thuế, vậy chuyện gì sẽ xảy ra nếu như chính phủ có nhu cầu tiêu nhiều tiền hơn số lượng thu được từ thuế?
Nhu cầu này có thể đến từ rất nhiều thứ: dịch bệnh, các lời hứa hẹn của các ứng viên tổng thống, tham nhũng, chiến tranh ...
Trong lịch sử thế giới, chưa có một chính phủ nào không chi tiêu thâm hụt.
Khi đó chính phủ chỉ có hai cách, đó là ...
Nhưng các bạn nên tỉnh táo:
- Giả sử trên thế giới có duy nhất 1 ounce vàng và tôi đang giữ nó
- Bạn vay tôi 1 ounce vàng để kinh doanh và hứa ngày mai sẽ trả tôi 2 ounce
- Nhưng bởi vàng là hữu hạn, trên thế giới làm gì có ounce vàng thứ 2 đâu mà đòi trả?
- Vậy rõ ràng việc vay nợ bằng vàng và cũng trả bằng vàng là vô lý, bạn không thể tạo thêm vàng được, bạn phải trả bằng một cái gì đó khác.
- Vậy ta có thể thấy, việc chính phủ vay vàng rồi hứa trả lại cũng là chuyện không thể theo lý thuyết.
Kể cả khi chính phủ có đủ sức trả nợ, bạn cũng nên nhớ rằng người trả nợ chính là dân, tại nguồn tiền để trả nợ đều đến từ thuế.
Khi chính phủ sắp vỡ nợ, không kiếm được vàng để trả lại cho người dân thì họ phải dùng cách thứ hai ...
Ví dụ: chính phủ có 10 ounce vàng, thị trường đang có 200 usd, tỷ giá là 20 usd/ounce. Có nghĩa là chính phủ hiện không còn một xu dính túi.
Nếu chính phủ thay đổi tỷ giá thành 40 usd/ounce, thì tổng số tiền trên thị trường sẽ tương đương 5 ounce vàng. Lẽ dĩ nhiên 5 ounce vàng còn lại sẽ nhẹ nhàng chảy vào túi chính phủ.
Với việc làm này, có thể nói người dân đã mất 50% tổng công sức lao động được lưu giữ trong đồng tiền tệ.
Bạn hỏi: Sẽ thế nào nếu sau đó chính phủ có thể giữ kinh tế ổn định, không chiến tranh, không lãng phí, kinh tế phát triển tốt?
Mình nghĩ: Tiền tệ sẽ giữ được giá trị trong một khoảng thời gian cho đến lần kế tiếp khi chính phủ cần thêm tiền - điều chưa bao giờ là ngoại lệ.
Đây cũng là thời điểm bắt đầu ...
Việc ngược lại khi nguồn tiền đẩy vào thị trường bị giảm, tiền tăng giá, đồng nghĩa vật giá sẽ giảm, ta gọi đây là giảm phát.
(lạm phát hay giảm phát còn có thể xảy ra khi cung/cầu, tâm lý đám đông thay đổi, khoa học kỹ thuật phát triển khiến giá giảm đi .... vân vân và mây mây, nhưng đó không phải là điều mình muốn tập trung vào, mình muốn tập trung vào vấn đề lạm phát do nguồn tiền thay đổi, những thay đổi do sự thao túng của chính phủ)
Giá cả tăng trong thời kỳ lạm phát không có nghĩa nó sẽ kéo nền kinh tế đi xuống, mà ngược lại, nền kinh tế nhận được một cú hích giúp tăng trưởng vượt bậc bởi:
- Người dân cảm thấy có nhiều tiền hơn
=> Dẫn đến việc chi tiêu nhiều hơn
=> Các business làm ăn thuận lợi hơn
=> Thuê nhiều người làm hơn, trả lương cao hơn
=> Người dân cảm thấy có nhiều tiền hơn
Tuy nhiên việc lạm phát này vẫn còn kiểm soát được bởi tiền tệ vẫn đang bị giới hạn bởi lượng tiền thật mà chính phủ có, ít nhất là cho đến lần giảm giá tiền tệ tiếp theo và rồi ...
Tại thời điểm này, toàn bộ tiền tệ đã biến thành tiền định danh (fiat currency), giá trị của toàn bộ tiền định danh này chỉ dựa trên sự tin tưởng của xã hội cho chính phủ.
Đồng tiền định danh hoàn toàn không còn giá trị thực tế.
Đây là bước đi không thể quay trở lại, không thể gắn kết lại mối liên kết với kim loại quý nếu như không phá huỷ cả nền kinh tế.
Thực tế vào năm 1971, đồng đô la đã trở thành tiền định danh và hoàn toàn không còn liên kết với vàng.
Cũng tại thời điểm đó, hàng trăm đồng tiền trên thế giới dùng đồng đô la làm tiền thật để in tiền tệ của họ, điều đó có nghĩa toàn bộ các đồng tiền đó đều được hoá kiếp từ tiền tệ xuống tiền định danh trong một nốt nhạc.
Vào năm 2022, không còn một đồng tiền nào trên thế giới còn liên kết với kim loại quý nữa, toàn bộ đều là tiền định danh.
Nhưng cũng nực cười khi hầu hếu các nước trên thế giới vẫn xem đồng đô la có giá trị ngang với vàng.
Ví dụ các bạn xuất khẩu hàng qua Mỹ, họ nhận về hàng thật, giá trị thật, nhưng đưa lại cho bạn một tờ giấy. Thực sự đến trẻ con còn thấy lời.
Đây cũng chính là lý do đồng đô la không mất giá quá nhiều so với số tiền mà Mỹ in ra. Một nửa số tiền mà Mỹ sản xuất đã được ... xuất khẩu qua các nước khác thông qua các giao dịch trên đồng đô la - đây cũng được gọi là xuất khẩu lạm phát.
Hiện nay vẫn còn một số nước dùng đồng đô la để in tiền của họ, các nước còn lại trong đó có Việt Nam chỉ dùng đô la để thực hiện giao dịch với các nước khác. Tuy nhiên, đồng đô la vẫn giữ vị trí thống trị với gần 70% tổng số hoá đơn thương mại trên toàn cầu (1999-2019).
Tiền định danh cũng là công cụ cực kì hữu hiệu giúp chính phủ lấy đi giá trị lao động của người dân của nước họ, lẫn giá trị lao động của người dân các nước dùng tiền của họ làm đồng tiền dự trữ.
Tiền định danh kết hợp với nền kinh tế dựa trên nợ nần là một cặp đôi hoàn hảo khiến ...
Khi lạm phát tăng cao, người dân sẽ thấy rất ổn, kinh tế phát triển.
Nhưng bạn phải hiểu lạm phát lần này hoàn toàn khác so với lần trước đó, số tiền chính phủ in ra thêm trong lần này sẽ được tính vào nợ công - khoản nợ mà chính phủ nợ người dân.
Cách chính phủ in thêm tiền ở bên Mỹ là:
- Chính phủ bán trái phiếu cho các ngân hàng
- Ngân hàng bán lại cho FED, kiếm ít lời
- FED viết ra 1 tờ check đưa cho ngân hàng, ra vẻ như thời ta vẫn còn vàng trong kho, nhưng thực ra đếch còn cắc nào cả (cơ bản đây chính là gian lận)
- Ngân hàng nhận về tờ check, ra vẻ như tờ check đó có giá trị lắm, rồi nhập số tiền trên tờ check vào máy tính
- Bụp, tiền xuất hiện
- Ngân hàng trả lại tiền cho chính phủ để đi tiêu pha
- Sau này thu được thuế thì chính phủ trả nợ lại cho FED
(Mình đã loại bỏ US Treusury ra cho đơn giản, nhưng về cơ bản nó không thay đổi cách vận hành)
Đây là cách hoạt động điển hình và cũng là cách hoạt động trên các nước cũng dùng tiền định danh.
Ở đây tiền thậm chí không phải là giấy, nó chỉ là những con số trên máy tính.
Theo ta hiểu về dài hạn, chính phủ không bao giờ có khả năng trả lại được nợ cho FED.
Nợ công sẽ ngày một tăng, số lượng tiền trong thị trường sẽ ngày một tăng.
Thưa quý bạn và các vị, đây chính là nền kinh tế mà chúng ta đang có.
Nợ cũng chính là tiền, nợ càng nhiều thì tiền càng nhiều, tiền càng nhiều thì tăng trưởng càng cao, mọi người ai cũng vui, ngoại trừ mấy người gửi tiền trong ngân hàng.
Nhưng đến một thời điểm, chính phủ sẽ phải kìm lại, không cho tiền mất giá thêm nữa.
Họ thường dùng các biện pháp thắt lưng buộc bụng nhằm giảm tiêu dùng như tăng lãi suất ngân hàng:
- Ít người vay tiền hơn, thành thử ít người mua hàng hơn.
- Business không bán được hàng nên sa thải nhân viên
- Mọi người thấy công ty sa thải nên càng thắt chặt chi tiêu hơn
- Business không bán được ....
Đây là một vòng lặp khiến cả nền kinh tế bị trì trệ, ta gọi đó là quá trình giảm phát (deflation).
Trong quá trình này, giá trị của tiền định danh sẽ tăng do ai cũng giữ tiền trong nhà, không tiêu pha gì cả.
Nhưng nếu để quá trình này tiếp tục, nền kinh tế bị lún quá sâu sẽ khó quay lại được, ta gọi đó là suy thoái (recession).
Ngay sau khi nền kinh tế đi xuống, chính phủ lại nhúng tay vào để đảo chiều nền kinh tế, giúp nó đi lên.
Các biện pháp thường sẽ là:
Cả hai biện pháp trên đều có một điểm chung: tăng lạm phát.
Khi tăng lạm phát thì kinh tế lại thấy phát triển và cứ thế lặp đi lặp lại:
Tuy nhiên, lần giảm phát sẽ luôn nhỏ hơn lần lạm phát, lý do bởi giảm phát không phải do lượng tiền giảm xuống, mà bởi người dân không chịu tiêu thôi. Đến khi người dân chịu tiêu thì đâu lại vào đó.
Bên cạnh đó chúng ta đã hiểu:
Vậy có thể kết luận, lạm phát do chính phủ in thêm tiền sẽ ngày một tăng chứ không thể giảm, và nó sẽ tăng theo cấp số nhân.
Các bạn có thể không tin mình, và cũng không nên tin mình, hãy tự đi tìm các số liệu trên mạng xem lượng tiền các chính phủ in ra.
Chắc chắn các bạn sẽ thấy 1 biểu đồ dựng đứng theo cấp số nhân, ở tất cả các đồng tiền trên thế giới.
Điều này cũng đã được nhìn thấy rất nhiều lần trong lịch sử, qua các lần các đồng tiền bị mất giá và giá trị quay về 0.
Theo những con sóng lạm/giảm phát, cỡ vài chục năm sẽ có một con sóng to ập đến, đó là suy thoái kèm ...
Trong lịch sử ta đã chứng kiến rất nhiều lần siêu lạm phát, điển hình là lần lạm phát đồng Mark của Đức đã được in vào sách giáo khoa lịch sử Việt Nam, và chắc mọi người còn nhớ siêu lạm phát của Hy Lạp.
Tất cả các vụ siêu lạm phát này đều đến từ chi tiêu thâm hụt, dẫn đến chính phủ phải vay nhiều tiền của dân hơn, in nhiều tiền hơn và nhiều hơn và nhiều nhiều nhiều hơn nữa.
Chiến tranh thế giới thứ 2 không phải cuộc chạy đua của xe tăng, mà là cuộc chạy đua của các máy in tiền, chiến tranh rất tốn kém và máy in tiền là những thứ hoạt động nhiều nhất trong chiến tranh.
Có một đặc điểm chung của siêu lạm phát là nó tăng theo cấp số nhân, tăng theo cấp số nhân rất đáng sợ.
Não con người được tiến hoá để cảm nhận thế giới theo cấp số cộng, khi ta đổ nước vào thùng, ta cảm nhận nước tăng theo cấp số cộng, và ta sẽ biết cách dừng lại trước khi nước tràn. Nhưng nếu tăng theo cấp số nhân, bạn mất 10 giây để đổ nửa thùng nước thì chỉ cần đổ quá 1 giây thôi, nước sẽ tràn thùng.
Não ta không được tạo ra để xử lý cấp số nhân, điều đó có nghĩa khi ta cảm thấy có gì đó sai sai với lạm phát thì đó cũng là lúc quá muộn rồi.
Hệ quả của siêu lạm phát thường là:
“Nếu ta đi vay của dân, đem tiền đó đi đầu tư lại vào thị trường và khiến nền kinh tế đi lên, vậy tại sao phải quan tâm đến nợ làm gì?”
Và mình công nhận điều đó là đúng, nếu nền kinh tế đi lên thì giá trị của đồng tiền cũng sẽ đi lên, nên có lạm phát cũng ko sao.
Bà Janet Yellen, bộ trưởng ngân khố Mỹ cũng nói về nợ công: “Interest payments on that debt relative to GDP have not gone up at all. So, I think that’s a more meaningful metric of the burden of the debt on society”.
Ý bà này nói: “Tỷ lệ nợ trên GDP không tăng, có nghĩa là nền kinh tế đang tăng trưởng ngang với nợ công, vậy sao phải xoắn?”.
Các bạn phải tỉnh táo, Ngân khố Mỹ chính là kẻ tạo ra trái phiếu để đi vay nợ xã hội, nên cơ bản bà này là người đứng đầu chịu trách nhiệm cho món nợ lớn nhất hành tinh. Bạn đang nghe lời của một con nợ nói về món nợ.
Nhưng thực sự GDP là gì?
GDP là lưu lượng tiền chảy trong cả thị trường.
Ví dụ:
Có nghĩa, GDP sẽ tăng nếu như thị trường có nhiều tiền hơn.
Bởi vậy có hai loại GDP:
Vậy có thể kết luận lời của bà Janet Yellen là bullshit không?
Liệu nền kinh tế mỹ có tăng trưởng ngang với lạm phát?
Mình sẽ không trả lời, tại chính mình còn không có số liệu, nhưng mình muốn chia sẻ với các bạn góc nhìn của mình:
Nếu muốn trả được nợ thì bắt buộc tiền đầu tư vào thị trường phải sinh ra giá trị lớn hơn số tiền được đầu tư ban đầu.
Nhưng hãy nhìn vào cách cả thế giới đem nợ công đi tiêu: phần lớn nợ công đều được dùng để cho vay mua nhà.
Ở mỹ, 66% nợ công là đến từ nợ mua nhà, mà nhà là một thứ không sinh ra giá trị, có chăng chỉ là chút xíu khi xây dựng thôi.
Ngôi nhà sẽ đứng ở đó, không tạo ra giá trị j cả trong suốt phần đời của nó. Thậm chí nhà còn khiến chủ nhà phải tốn thời gian bảo dưỡng nữa.
Đem tiền đầu tư vào thị trường mà 66% không sinh lợi nhuận, mình không gọi đó là đầu tư, mình gọi đó là đốt tiền.
Đây không phải vấn đề của mình nước Mỹ, con số này cũng tương tự trên các nước khác, nguyên nhân theo mình nghĩ: Việc kiếm một mái che là bản năng của loài người, khi ai đó đưa ra một option cho phép chúng ta có một mái che rồi sau này trả nợ sau thì thường câu trả lời là yes.
Bên cạnh đó, theo số liệu thì mức lương không bao giờ theo kịp lạm phát. Nếu số tiền ngày càng nhiều và việc đầu tư của chính phủ là hợp lý, đáng ra lương người lao động phải tăng nhanh hơn lạm phát chứ.
Với mình, chính phủ không thể nào trả được nợ công vì việc quăng một cục tiền vào thị trường và mong mấy bố ngân hàng giúp chính phủ đầu tư vào đúng người thì chỉ còn cái nịt.
Ngân hàng said: đầu tư vào bọn startup làm gì, nó phá sản thì bỏ mẹ. Tao đầu tư vào bọn mua nhà, nó k trả được thì cái nhà còn đó, lo gì. Hơn nữa ai cần thì tao cho vay thôi, quan tâm đếch gì tới nợ công của chính phủ tụi bây.
Chính phủ đặt ra 3 giả thuyết:
Rõ là 3 giả thuyết này còn viển vông hơn là việc loài người đi nhanh hơn tốc độ ánh sáng.
Thậm chí tới giờ này rất nhiều người còn tuyên bố nước mỹ sẽ trả hết nợ công, cả nợ lẫn lãi. Điều đó là không thể, tại nợ luôn nhiều hơn tiền, nếu lấy tiền để trả nợ thì cái còn lại duy nhất là 1 cục nợ, cả nền kinh tế sẽ đi toi theo cục nợ đó.
Nếu tình hình này cứ tiếp tục, siêu lạm phát là điều sớm muộn, giá trị của tiền định danh sẽ lao dốc về 0, và cũng là điểm khởi đầu cho ...
Phần tiếp - Sự Lụi Tàn Của Một Đế Chế
Chuyện là vậy, dạo gần đây thấy kinh tế thế giới bất ổn, nhất là FED tăng trần lãi suất và hàng loạt dự đoán về suy thoái kinh tế, CNBC liên tục nói về tình hình kinh tế mỹ không ổn ... trực giác mình cảm thấy có gì đó khá lớn đang đến, có gì đó .. không ổn.
Sau gần một tuần xem các khái niệm và các nguyên lý mà nền kinh tế vận hành, mình tìm ra được một sự thật khá ... bàng hoàng.
Có lẽ chỉ có mình mình bàng hoàng chăng?
Trước giờ mình quá ngu ngơ để rồi không hiểu gì về sự thực đáng sợ này?
Mình không quan tâm, mình muốn chia sẻ với hai mục đích:
- Hệ thống lại kiến thức mình có
- Tìm ra những điểm mình chưa nghĩ đến qua các câu hỏi của mọi ngừoi
- Mong rằng ai đó sẽ chỉ ra rằng mình sai (bởi nếu mình ko sai thì sẽ rất tệ)
P/S: mình đã cố gắng viết dễ hiểu nhất có thể, tuy nhiên kinh tế không phải là thứ ta có thể đọc qua và hiểu được. Sẽ là bình thường nếu như bạn bị tẩu hoả nhập ma.
Lời khuyên của mình: nếu bạn đọc mà gặp một khái niệm hoặc một câu kết luận nào đó của mình nhưng không hiểu tại sao, hãy:
- Comment đặt câu hỏi, nếu giải thích được cho bạn thì mình sẽ giải thích rồi update lại bài cho dễ hiểu hơn.
- Lên google search xem nó là cái gì, trên youtube có rất nhiều tài nguyên hay, chỉ là kiến thức trên đó thường rời rạc.
Luôn luôn suy nghĩ theo hướng phản biện, rất có thể chính mình sai, dù gì mình cũng chỉ học lập trình, không học kinh tế. Đừng tin mình, hãy tự suy nghĩ và thử chứng minh mình sai. Kiến thức là của bạn chỉ khi bạn hiểu tại sao nó hợp lý, không phải do ai đó bảo với bạn nó hợp lý.
Tiền thật (money) và tiền tệ (currency)
Tiền thật là loại tiền thường được làm bằng kim loại quý nguyên chất. Số lượng của loại tiền này là hữu hạn. Giá trị của tiền thật đến từ các thuộc tính của nó.Tiền tệ là loại tiền mà giá trị không đến từ các thuộc tính của nó. Thay vào đó, giá trị của tiền tệ được gán vào tiền thật theo một tỷ giá nhất định.
Nền kinh tế dùng tiền thật
Các nền kinh tế dùng tiền thật là một nền kinh tế không lạm phát, bởi lý do đơn giản: chính phủ không thể in thêm kim loại quý được.Lưu ý: việc đào thêm được nhiều vàng cũng chỉ tạo ra lạm phát tạm thời, về dài hạn vàng vẫn là kim loại hiếm và là hữu hạn. Bởi vậy nếu mình có nói lượng tiền thật không tăng được, các bạn hãy hiểu đó như là một giả thuyết để khiến câu truyện đơn giản hơn (nhưng không giảm đi tính thực tế) nhé.
Tiền tệ
Lấy đồng đô la mỹ ra làm ví dụ, trước chiến tranh Việt Nam, đồng đô la mỹ thực chất là một tờ check đảm bảo rằng trong kho của chính phủ có đủ số lượng vàng tương ứng với số tiền ghi trên tờ tiền.Ví dụ: Bạn có một tờ 20 đô, tỷ giá giữa vàng và đô la lúc đó là 20 đô 1 ounce, thì tờ 20 đô đó có ý nghĩa rằng: "Chính phủ mỹ hứa với bạn rằng họ đang có 1 ounce vàng trong kho và bạn có thể mua 1 ounce vàng với tờ 20 đô này".
Nó kiểu như một tờ check có thể trao đổi qua lại thay cho việc đem theo 1 cục vàng, mỗi lần mua gì đó là chặt ra rồi cân vàng
Chính phủ không có quyền in thêm tiền nếu như họ không có đủ số vàng tương ứng. Người ta hay gọi đay là "Gold Standard"
Về cơ bản, đây vẫn là một nền kinh tế không lạm phát.
Chi tiêu thâm hụt (Deficit spending)
Số tiền chính phủ có thể tiêu bằng: tổng số vàng trong kho - số vàng nằm trên các tờ tiền giấy của người dân.Hơn 90% thu nhập của chính phủ đến từ thuế, vậy chuyện gì sẽ xảy ra nếu như chính phủ có nhu cầu tiêu nhiều tiền hơn số lượng thu được từ thuế?
Nhu cầu này có thể đến từ rất nhiều thứ: dịch bệnh, các lời hứa hẹn của các ứng viên tổng thống, tham nhũng, chiến tranh ...
Trong lịch sử thế giới, chưa có một chính phủ nào không chi tiêu thâm hụt.
Khi đó chính phủ chỉ có hai cách, đó là ...
Vay nợ người dân/nước ngoài (nợ công/public debt)
Thật vậy, chính phủ phát hành trái phiếu rồi kêu gọi dân hoặc nước ngoài mua. Cơ bản trái phiếu là một tờ giấy ghi nợ của chính phủ, họ sẽ hứa trả lại tiền cho người dân cùng với một khoản lời nho nhỏ.Nhưng các bạn nên tỉnh táo:
- Giả sử trên thế giới có duy nhất 1 ounce vàng và tôi đang giữ nó
- Bạn vay tôi 1 ounce vàng để kinh doanh và hứa ngày mai sẽ trả tôi 2 ounce
- Nhưng bởi vàng là hữu hạn, trên thế giới làm gì có ounce vàng thứ 2 đâu mà đòi trả?
- Vậy rõ ràng việc vay nợ bằng vàng và cũng trả bằng vàng là vô lý, bạn không thể tạo thêm vàng được, bạn phải trả bằng một cái gì đó khác.
- Vậy ta có thể thấy, việc chính phủ vay vàng rồi hứa trả lại cũng là chuyện không thể theo lý thuyết.
Kể cả khi chính phủ có đủ sức trả nợ, bạn cũng nên nhớ rằng người trả nợ chính là dân, tại nguồn tiền để trả nợ đều đến từ thuế.
Khi chính phủ sắp vỡ nợ, không kiếm được vàng để trả lại cho người dân thì họ phải dùng cách thứ hai ...
Giảm giá tiền tệ (currency debasement)
Đơn giản bằng cách thay đổi tỷ giá giữa tiền tệ và tiền thật, nhà nước được quyền in nhiều tiền hơn.Ví dụ: chính phủ có 10 ounce vàng, thị trường đang có 200 usd, tỷ giá là 20 usd/ounce. Có nghĩa là chính phủ hiện không còn một xu dính túi.
Nếu chính phủ thay đổi tỷ giá thành 40 usd/ounce, thì tổng số tiền trên thị trường sẽ tương đương 5 ounce vàng. Lẽ dĩ nhiên 5 ounce vàng còn lại sẽ nhẹ nhàng chảy vào túi chính phủ.
Với việc làm này, có thể nói người dân đã mất 50% tổng công sức lao động được lưu giữ trong đồng tiền tệ.
Bạn hỏi: Sẽ thế nào nếu sau đó chính phủ có thể giữ kinh tế ổn định, không chiến tranh, không lãng phí, kinh tế phát triển tốt?
Mình nghĩ: Tiền tệ sẽ giữ được giá trị trong một khoảng thời gian cho đến lần kế tiếp khi chính phủ cần thêm tiền - điều chưa bao giờ là ngoại lệ.
Đây cũng là thời điểm bắt đầu ...
Lạm phát
Việc gia tăng nguồn tiền đẩy vào thị trường khiến thị trường có nhiều tiền hơn, làm giảm giá trị của tiền, kéo theo việc vật giá leo thang, ta gọi đây là lạm phát.Việc ngược lại khi nguồn tiền đẩy vào thị trường bị giảm, tiền tăng giá, đồng nghĩa vật giá sẽ giảm, ta gọi đây là giảm phát.
(lạm phát hay giảm phát còn có thể xảy ra khi cung/cầu, tâm lý đám đông thay đổi, khoa học kỹ thuật phát triển khiến giá giảm đi .... vân vân và mây mây, nhưng đó không phải là điều mình muốn tập trung vào, mình muốn tập trung vào vấn đề lạm phát do nguồn tiền thay đổi, những thay đổi do sự thao túng của chính phủ)
Giá cả tăng trong thời kỳ lạm phát không có nghĩa nó sẽ kéo nền kinh tế đi xuống, mà ngược lại, nền kinh tế nhận được một cú hích giúp tăng trưởng vượt bậc bởi:
- Người dân cảm thấy có nhiều tiền hơn
=> Dẫn đến việc chi tiêu nhiều hơn
=> Các business làm ăn thuận lợi hơn
=> Thuê nhiều người làm hơn, trả lương cao hơn
=> Người dân cảm thấy có nhiều tiền hơn
Tuy nhiên việc lạm phát này vẫn còn kiểm soát được bởi tiền tệ vẫn đang bị giới hạn bởi lượng tiền thật mà chính phủ có, ít nhất là cho đến lần giảm giá tiền tệ tiếp theo và rồi ...
Lạm phát mất kiểm soát cùng sự chào đời của tiền định danh (fiat currency)
Việc thay đổi tỷ giá diễn ra liên tục cho đến khi tỷ giá của tiền tệ và kim loại quý cách nhau quá xa, đến mức mối liên kết giữa tiền tệ và kim loại quý gần như không còn.Tại thời điểm này, toàn bộ tiền tệ đã biến thành tiền định danh (fiat currency), giá trị của toàn bộ tiền định danh này chỉ dựa trên sự tin tưởng của xã hội cho chính phủ.
Đồng tiền định danh hoàn toàn không còn giá trị thực tế.
Đây là bước đi không thể quay trở lại, không thể gắn kết lại mối liên kết với kim loại quý nếu như không phá huỷ cả nền kinh tế.
Thực tế vào năm 1971, đồng đô la đã trở thành tiền định danh và hoàn toàn không còn liên kết với vàng.
Cũng tại thời điểm đó, hàng trăm đồng tiền trên thế giới dùng đồng đô la làm tiền thật để in tiền tệ của họ, điều đó có nghĩa toàn bộ các đồng tiền đó đều được hoá kiếp từ tiền tệ xuống tiền định danh trong một nốt nhạc.
Vào năm 2022, không còn một đồng tiền nào trên thế giới còn liên kết với kim loại quý nữa, toàn bộ đều là tiền định danh.
Nhưng cũng nực cười khi hầu hếu các nước trên thế giới vẫn xem đồng đô la có giá trị ngang với vàng.
Ví dụ các bạn xuất khẩu hàng qua Mỹ, họ nhận về hàng thật, giá trị thật, nhưng đưa lại cho bạn một tờ giấy. Thực sự đến trẻ con còn thấy lời.
Đây cũng chính là lý do đồng đô la không mất giá quá nhiều so với số tiền mà Mỹ in ra. Một nửa số tiền mà Mỹ sản xuất đã được ... xuất khẩu qua các nước khác thông qua các giao dịch trên đồng đô la - đây cũng được gọi là xuất khẩu lạm phát.
Hiện nay vẫn còn một số nước dùng đồng đô la để in tiền của họ, các nước còn lại trong đó có Việt Nam chỉ dùng đô la để thực hiện giao dịch với các nước khác. Tuy nhiên, đồng đô la vẫn giữ vị trí thống trị với gần 70% tổng số hoá đơn thương mại trên toàn cầu (1999-2019).
Tiền định danh (fiat currency)
Tiền định danh là loại tiền mà chính phủ có thể in bao nhiêu tuỳ thích, gần như không có bất kỳ sự cản trở nào.Tiền định danh cũng là công cụ cực kì hữu hiệu giúp chính phủ lấy đi giá trị lao động của người dân của nước họ, lẫn giá trị lao động của người dân các nước dùng tiền của họ làm đồng tiền dự trữ.
Tiền định danh kết hợp với nền kinh tế dựa trên nợ nần là một cặp đôi hoàn hảo khiến ...
Lạm phát tăng theo cấp số nhân
Như trình bày ở trên, việc đi vay và trả lại nhiều hơn cùng 1 loại tiền là không thể. Đó là lý do khi bạn đi vay, chính phủ phải in thêm tiền để cho phép bạn có cơ hội trả nợ.Khi lạm phát tăng cao, người dân sẽ thấy rất ổn, kinh tế phát triển.
Nhưng bạn phải hiểu lạm phát lần này hoàn toàn khác so với lần trước đó, số tiền chính phủ in ra thêm trong lần này sẽ được tính vào nợ công - khoản nợ mà chính phủ nợ người dân.
Cách chính phủ in thêm tiền ở bên Mỹ là:
- Chính phủ bán trái phiếu cho các ngân hàng
- Ngân hàng bán lại cho FED, kiếm ít lời
- FED viết ra 1 tờ check đưa cho ngân hàng, ra vẻ như thời ta vẫn còn vàng trong kho, nhưng thực ra đếch còn cắc nào cả (cơ bản đây chính là gian lận)
- Ngân hàng nhận về tờ check, ra vẻ như tờ check đó có giá trị lắm, rồi nhập số tiền trên tờ check vào máy tính
- Bụp, tiền xuất hiện
- Ngân hàng trả lại tiền cho chính phủ để đi tiêu pha
- Sau này thu được thuế thì chính phủ trả nợ lại cho FED
(Mình đã loại bỏ US Treusury ra cho đơn giản, nhưng về cơ bản nó không thay đổi cách vận hành)
Đây là cách hoạt động điển hình và cũng là cách hoạt động trên các nước cũng dùng tiền định danh.
Ở đây tiền thậm chí không phải là giấy, nó chỉ là những con số trên máy tính.
Theo ta hiểu về dài hạn, chính phủ không bao giờ có khả năng trả lại được nợ cho FED.
Nợ công sẽ ngày một tăng, số lượng tiền trong thị trường sẽ ngày một tăng.
Thưa quý bạn và các vị, đây chính là nền kinh tế mà chúng ta đang có.
Nợ cũng chính là tiền, nợ càng nhiều thì tiền càng nhiều, tiền càng nhiều thì tăng trưởng càng cao, mọi người ai cũng vui, ngoại trừ mấy người gửi tiền trong ngân hàng.
Nhưng đến một thời điểm, chính phủ sẽ phải kìm lại, không cho tiền mất giá thêm nữa.
Họ thường dùng các biện pháp thắt lưng buộc bụng nhằm giảm tiêu dùng như tăng lãi suất ngân hàng:
- Ít người vay tiền hơn, thành thử ít người mua hàng hơn.
- Business không bán được hàng nên sa thải nhân viên
- Mọi người thấy công ty sa thải nên càng thắt chặt chi tiêu hơn
- Business không bán được ....
Đây là một vòng lặp khiến cả nền kinh tế bị trì trệ, ta gọi đó là quá trình giảm phát (deflation).
Trong quá trình này, giá trị của tiền định danh sẽ tăng do ai cũng giữ tiền trong nhà, không tiêu pha gì cả.
Nhưng nếu để quá trình này tiếp tục, nền kinh tế bị lún quá sâu sẽ khó quay lại được, ta gọi đó là suy thoái (recession).
Ngay sau khi nền kinh tế đi xuống, chính phủ lại nhúng tay vào để đảo chiều nền kinh tế, giúp nó đi lên.
Các biện pháp thường sẽ là:
- Giảm lãi suất
- In thêm tiền
Cả hai biện pháp trên đều có một điểm chung: tăng lạm phát.
Khi tăng lạm phát thì kinh tế lại thấy phát triển và cứ thế lặp đi lặp lại:
- Lạm phát
- Giảm phát
- Lạm phát
- Giảm phát
- ...
Tuy nhiên, lần giảm phát sẽ luôn nhỏ hơn lần lạm phát, lý do bởi giảm phát không phải do lượng tiền giảm xuống, mà bởi người dân không chịu tiêu thôi. Đến khi người dân chịu tiêu thì đâu lại vào đó.
Bên cạnh đó chúng ta đã hiểu:
- Trả hết nợ là điều không thể
- Lượng tiền và nợ ngày một tăng
Vậy có thể kết luận, lạm phát do chính phủ in thêm tiền sẽ ngày một tăng chứ không thể giảm, và nó sẽ tăng theo cấp số nhân.
Các bạn có thể không tin mình, và cũng không nên tin mình, hãy tự đi tìm các số liệu trên mạng xem lượng tiền các chính phủ in ra.
Chắc chắn các bạn sẽ thấy 1 biểu đồ dựng đứng theo cấp số nhân, ở tất cả các đồng tiền trên thế giới.
Điều này cũng đã được nhìn thấy rất nhiều lần trong lịch sử, qua các lần các đồng tiền bị mất giá và giá trị quay về 0.
Theo những con sóng lạm/giảm phát, cỡ vài chục năm sẽ có một con sóng to ập đến, đó là suy thoái kèm ...
Siêu lạm phát (Hyperinflation)
Trong lịch sử ta đã chứng kiến rất nhiều lần siêu lạm phát, điển hình là lần lạm phát đồng Mark của Đức đã được in vào sách giáo khoa lịch sử Việt Nam, và chắc mọi người còn nhớ siêu lạm phát của Hy Lạp.
Tất cả các vụ siêu lạm phát này đều đến từ chi tiêu thâm hụt, dẫn đến chính phủ phải vay nhiều tiền của dân hơn, in nhiều tiền hơn và nhiều hơn và nhiều nhiều nhiều hơn nữa.
Chiến tranh thế giới thứ 2 không phải cuộc chạy đua của xe tăng, mà là cuộc chạy đua của các máy in tiền, chiến tranh rất tốn kém và máy in tiền là những thứ hoạt động nhiều nhất trong chiến tranh.
Có một đặc điểm chung của siêu lạm phát là nó tăng theo cấp số nhân, tăng theo cấp số nhân rất đáng sợ.
Não con người được tiến hoá để cảm nhận thế giới theo cấp số cộng, khi ta đổ nước vào thùng, ta cảm nhận nước tăng theo cấp số cộng, và ta sẽ biết cách dừng lại trước khi nước tràn. Nhưng nếu tăng theo cấp số nhân, bạn mất 10 giây để đổ nửa thùng nước thì chỉ cần đổ quá 1 giây thôi, nước sẽ tràn thùng.
Não ta không được tạo ra để xử lý cấp số nhân, điều đó có nghĩa khi ta cảm thấy có gì đó sai sai với lạm phát thì đó cũng là lúc quá muộn rồi.
Hệ quả của siêu lạm phát thường là:
- Kim loại quý lên ngôi, người dân dùng kim loại quý để tháo chạy khỏi đất nước.
- Chính phủ thắt lưng buộc bụng để trả nợ (thường không ăn thua, hãy nhìn vào khủng hoảng nợ công châu âu bạn sẽ hiểu. Nợ công tăng theo cấp số nhân, còn thắt lưng buộc bụng để trả nợ chỉ là cấp số cộng, thất bại là việc đương nhiên)
- Cách mạng nổi dậy để lật đổ chế độ cũ và … đồng tiền định danh bị siêu lạm phát sẽ bị thay thế bởi một loại tiền định danh khác (tiếp tục vòng luân hồi)
- Dùng một đồng tiền mạnh của nước khác để thay thế (cơ bản cả thế giới là tiền định danh rồi, nên có đổi cũng chả khác gì, vẫn luân hồi)
Thử làm điều không thể: Trả nợ công
Theo những gì ta hiểu đến giờ này, một khi bạn đi vay nợ bằng tiền và phải trả bằng tiền thì cách duy nhất là in thêm tiền, nhưng thực chất có một cách khác.“Nếu ta đi vay của dân, đem tiền đó đi đầu tư lại vào thị trường và khiến nền kinh tế đi lên, vậy tại sao phải quan tâm đến nợ làm gì?”
Và mình công nhận điều đó là đúng, nếu nền kinh tế đi lên thì giá trị của đồng tiền cũng sẽ đi lên, nên có lạm phát cũng ko sao.
Bà Janet Yellen, bộ trưởng ngân khố Mỹ cũng nói về nợ công: “Interest payments on that debt relative to GDP have not gone up at all. So, I think that’s a more meaningful metric of the burden of the debt on society”.
Ý bà này nói: “Tỷ lệ nợ trên GDP không tăng, có nghĩa là nền kinh tế đang tăng trưởng ngang với nợ công, vậy sao phải xoắn?”.
Các bạn phải tỉnh táo, Ngân khố Mỹ chính là kẻ tạo ra trái phiếu để đi vay nợ xã hội, nên cơ bản bà này là người đứng đầu chịu trách nhiệm cho món nợ lớn nhất hành tinh. Bạn đang nghe lời của một con nợ nói về món nợ.
Nhưng thực sự GDP là gì?
GDP là lưu lượng tiền chảy trong cả thị trường.
Ví dụ:
- tôi với bạn có một giao dịch, tôi trả bạn 1 đô, có nghĩa GDP là 1.
- bạn với một ông A có một giao dịch, bạn trả ông A 1 đô, vậy giờ GDP là 2 (cộng giao dịch trước đó nữa)
- ông A có một giao dịch với ông B, trả ông B 1 đô, GDP giờ là 3
Có nghĩa, GDP sẽ tăng nếu như thị trường có nhiều tiền hơn.
Bởi vậy có hai loại GDP:
- GDP thật (real GDP): đã khấu trừ lạm phát
- GDP danh nghĩa (nominal GDP): chưa khấu trừ lạm phát
Vậy có thể kết luận lời của bà Janet Yellen là bullshit không?
Liệu nền kinh tế mỹ có tăng trưởng ngang với lạm phát?
Mình sẽ không trả lời, tại chính mình còn không có số liệu, nhưng mình muốn chia sẻ với các bạn góc nhìn của mình:
Nếu muốn trả được nợ thì bắt buộc tiền đầu tư vào thị trường phải sinh ra giá trị lớn hơn số tiền được đầu tư ban đầu.
Nhưng hãy nhìn vào cách cả thế giới đem nợ công đi tiêu: phần lớn nợ công đều được dùng để cho vay mua nhà.
Ở mỹ, 66% nợ công là đến từ nợ mua nhà, mà nhà là một thứ không sinh ra giá trị, có chăng chỉ là chút xíu khi xây dựng thôi.
Ngôi nhà sẽ đứng ở đó, không tạo ra giá trị j cả trong suốt phần đời của nó. Thậm chí nhà còn khiến chủ nhà phải tốn thời gian bảo dưỡng nữa.
Đem tiền đầu tư vào thị trường mà 66% không sinh lợi nhuận, mình không gọi đó là đầu tư, mình gọi đó là đốt tiền.
Đây không phải vấn đề của mình nước Mỹ, con số này cũng tương tự trên các nước khác, nguyên nhân theo mình nghĩ: Việc kiếm một mái che là bản năng của loài người, khi ai đó đưa ra một option cho phép chúng ta có một mái che rồi sau này trả nợ sau thì thường câu trả lời là yes.
Bên cạnh đó, theo số liệu thì mức lương không bao giờ theo kịp lạm phát. Nếu số tiền ngày càng nhiều và việc đầu tư của chính phủ là hợp lý, đáng ra lương người lao động phải tăng nhanh hơn lạm phát chứ.
Với mình, chính phủ không thể nào trả được nợ công vì việc quăng một cục tiền vào thị trường và mong mấy bố ngân hàng giúp chính phủ đầu tư vào đúng người thì chỉ còn cái nịt.
Ngân hàng said: đầu tư vào bọn startup làm gì, nó phá sản thì bỏ mẹ. Tao đầu tư vào bọn mua nhà, nó k trả được thì cái nhà còn đó, lo gì. Hơn nữa ai cần thì tao cho vay thôi, quan tâm đếch gì tới nợ công của chính phủ tụi bây.
Chính phủ đặt ra 3 giả thuyết:
- Tiền sẽ đến được tay người cần
- Tiền sẽ không bị ăn chặn nhiều
- Người nhận được tiền sẽ thành công
Rõ là 3 giả thuyết này còn viển vông hơn là việc loài người đi nhanh hơn tốc độ ánh sáng.
Thậm chí tới giờ này rất nhiều người còn tuyên bố nước mỹ sẽ trả hết nợ công, cả nợ lẫn lãi. Điều đó là không thể, tại nợ luôn nhiều hơn tiền, nếu lấy tiền để trả nợ thì cái còn lại duy nhất là 1 cục nợ, cả nền kinh tế sẽ đi toi theo cục nợ đó.
Nếu tình hình này cứ tiếp tục, siêu lạm phát là điều sớm muộn, giá trị của tiền định danh sẽ lao dốc về 0, và cũng là điểm khởi đầu cho ...
Sự lụi tàn của một đế chế
Post dài quá nên phải tách ra, phần tiếp theo ở đây nhé:Phần tiếp - Sự Lụi Tàn Của Một Đế Chế
Last edited:
)
