Về cơ bản thì sau đốt sách chôn Nho và độc tôn Hán Nho (Nho giáo pha Pháp gia) thời Tần Hán thì sự phát triển của tư tưởng ở TQ xem như đã dừng lại rồi. Ngược lại thì ở Ấn Độ tư tưởng và tôn giáo vẫn vươn ra ngoài nhờ các đế quốc du mục Trung Á đánh chiếm Tây Bắc và Bắc Ấn Độ sau khi Đế triều Maurya thống nhất Ấn Độ sụp đổ.
Khi Maurya sụp đổ, Ấn Độ dù phân mảnh nhưng nó vẫn giữ được sự thống nhất ở một khía cạnh rất đặc biệt và đặc trưng của Ấn Độ, đó là tôn giáo khi Đông Ấn bị truyền bá ngược tư tưởng của Bà la môn giáo, từ đó sinh ra Hindu giáo là hàng ngàn hàng vạn tôn giáo đi theo giáo thuyết Vệ Đà với vị thần tối cao không còn là Brahman như Bà la môn giáo mà của riêng họ, các tôn giáo Shiva và Vishnu chính là 2 trong 3 tôn giáo lớn nhất của Hindu giáo. Ban đầu Hindu giáo và Bà la môn giáo không chung với nhau, Bà la môn giáo chỉ bị tính chung vào Hindu giáo từ sau thời kỳ Gupta, sau khi người Huns trắng huỷ diệt vương triều Gupta và xâm chiếm Ấn Độ. Các tôn giáo của Sa môn ở Đông Ấn mà đặc biệt trong đó có Phật giáo tuy vẫn phát triển nhưng càng ngày càng lép vế ở Ấn Độ. Phật giáo có thể lan truyền được ra ngoài nhờ dấu chân ngựa của các đế quốc du mục (Bắc truyền) hoặc theo đường biển (Nam truyền). Cần phải hiểu cả Nam lẫn Bắc truyền ở TQ đều là Đại thừa, Phật giáo Nam truyền ở TQ truyền vào từ Đế chế Khmer, lúc đó theo Đại thừa, còn Bắc truyền sau khi nhà Hán chiếm được Tây Vực là nơi phát tích của Đế quốc du mục Kushana đã từng chiếm được miền Bắc Ấn Độ và sau đó bị đồng hoá. Nó khác cái khái niệm kiểu "Nam Tông tiểu thừa, Bắc Tông đại thừa" mà ta vẫn nghe.
View attachment 2405883View attachment 2405884
Phật giáo vào TQ ban đầu qua 2 ngả đường ấy và gây ra sự chấn động ở một nơi mà sự phát triển của tư tưởng xem như đã dừng lại, người TQ tiếp nhận Phật giáo và có những khái niệm họ không hiểu được nên họ sử dụng những ngôn từ của Đạo gia để dịch lại Phật pháp. Từ đó có những diễn giải Phật giáo Đại thừa theo lối Trung Quốc rất khác với Đại thừa kiểu Ấn Độ.
Sau khi nhà Hán sụp đổ, rồi tới khi nhà Tấn thống nhất và ngũ Hồ xâm nhập, tư tưởng Hán Nho dần bị chán ghét, từ cuối thời Tam Quốc đến nhà Đường là thời đại rực rỡ của tư tưởng Lão-Trang và Phật giáo Trung Quốc.
Nhiều sư sãi Trung Quốc đến Ấn Độ để cầu kinh cầu pháp, mong được diễn giải, họ không phân biệt nổi Ấn giáo và Phật giáo nên mang theo rất nhiều lý thuyết mà đáng lý ra thuộc Ấn giáo về. Bấy giờ ở Ấn Độ, Phật giáo đã tàn lụi do đã không còn kinh phí duy trì Tăng già, Đế triều Gupta tuy thuộc Đông Ấn nhưng tích cực đề cao Ấn giáo và cắt hết kinh phí cho các tôn giáo Sa môn. Thậm chí Vishnu giáo của Ấn giáo còn nuốt luôn Phật giáo, coi Đức Phật và Mahavira của Kỳ Na giáo như hoá thân của Vishnu. Sư sãi TQ qua Ấn Độ không phân biệt nổi Phật giáo và Ấn giáo nên mang giáo nghĩa của Ấn giáo về tất. Những giáo nghĩa này không chỉ có ảnh hưởng đến sư sãi, mà cả đám đạo sĩ của Đạo giáo lẫn sĩ phu Nho giáo cũng bị nhiễm dần qua năm tháng.
Dĩ nhiên những giáo nghĩa này nếu như người có học vấn, có tri thức và có luận lý thì dễ dàng nhận ra mâu thuẫn bên trong Phật giáo Tàu, trong đó có Huyền Trang Pháp sư là một người có thể nhận ra và cố hết sức để đi qua Ấn Độ tìm hiểu dù vua không cho đi và ông phải trốn đi. Huyền Trang chọn con đường Phật giáo truyền qua Trung Quốc là Tây Vực, vượt qua Ấn Hà là đoạn đường gian khổ nhất lúc cả đi lẫn về (Thông Thiên Hà trong Tây Du Ký đấy) để bắt đầu và tìm hiểu, 14 năm của ông không chỉ là đi lấy kinh về mà còn là quá trình để ghi lại, học tiếng Phạn và dịch kinh, qua đó ông cũng phân biệt được sự khác nhau giữa các nền tảng tôn giáo Ấn, đặc biệt giữa Ấn giáo và Phật giáo, phân biệt sự khác nhau trong 5 vùng Ấn Độ và trở về đầy vinh quang với những tri thức mình nhận được, luận được thành một phái mới của Phật giáo Trung Quốc gần với gốc Phật giáo hơn là Pháp Tướng Tông trên cơ sở cuốn Luận thành Duy thức của Phật giáo Đại thừa Ấn Độ.
Tuy vậy Pháp tướng tông của Huyền Trang được đón nhận mạnh mẽ nhất lại ở... Nhật Bản. Nó cũng lý giải tại sao phong kiến Nhật Bản từ tk9 khác hẳn với phong kiến của mấy anh em Đông Á còn lại do nó... giống Ấn Độ hơn về chính trị.
Còn ở TQ, nó không được đón nhận, vì nó quá khác với những gì người TQ đã từng biết và hiểu về Phật giáo trước đây. Họ vẫn kiên trì với lý thuyết của thứ "Phật giáo" ở TQ mà sau này ở khi thời Tống thành lập đám sĩ phu Nho giáo bị nhiễm nặng tư tưởng của Ấn giáo cũng "học tập" những giáo pháp của Ấn giáo để "diễn giải" Nho giáo tạo nên cái cái gọi là Tân Nho giáo Tống Nho để tránh bị như Hán Nho. Chẳng hạn về nữ giới khi từ thời Đường về trước, con gái TQ ảnh hưởng nhiều người đến chính trị cực kỳ như Lã hậu, Võ hậu, Thượng Quan Uyển Nhi... sau Tống Nho chủ yếu thi ca phú họa như Lý Thanh Chiếu. Tam tòng phụ, phu, tử vốn dĩ là đồ Made in India mà trong luật Manu của Bà la môn giáo Ấn Độ cổ đại đã thuyết đúng cả thứ tự 3 cái này (điều 148)...
Trong dân gian, hệ thống thần tiên của Đạo giáo cũng là do Ấn giáo ảnh hưởng dẫn đến hoàn thiện, nó khác với hệ thống thần tiên Vu-Yêu trong Sơn Hải Kinh là thần thoại Trung Hoa chính tông.
Tam Thanh là ảnh hưởng của trò tam thần nhất vị của Trimurti của Hindu giáo, trong mớ sao hạn thì La Hầu (Rahu) là một con rắn nuốt mặt trăng hay mặt trời, là một thần của Ấn giáo, coi là điềm gở. Hầu hành giả (TNK) cũng bắt đầu xuất hiện từ thời Tống, gốc là thần Hanuman đầu khỉ của Ấn giáo, tượng trưng cho Trí Tuệ và rất nhiều ví dụ khác
Bảo Trung Quốc hay Hồi giáo Trung Đông bị Ấn giáo ảnh hưởng nặng bởi nó ít ra còn giữ được cái nền gốc của nó (dù nội dung bị Ấn giáo làm cho quay cuồng rồi) và dù gì 2 thằng này cũng là văn minh lớn, chứ mất mẹ văn hóa như Kushana, Mughal, Hung Nô, Mãn Châu, Ngũ Hồ xâm nhập trung nguyên hay thậm chí là... Đông Ấn sau thống nhất Ấn Độ hay Hồi giáo bên trong Ấn Độ,... thì nói ra là bị đồng hóa cmnr.
Và các anh rồ Tàu cũng không phải xấu hổ gì khi bị Ấn giáo ảnh hưởng đâu, bởi đến cả Hồi giáo rực rỡ ở Trung Đông, đẩy Tây Âu vào cái góc kẹt hàng trăm năm mà trong Ấn Độ còn bị nó đồng hóa hay Phật giáo rực rỡ là vậy, truyền bá rộng rãi ra ngoài là vậy nhưng ở tiểu lục địa Ấn Độ vẫn bị cho đi ăn mày, truyền ra ngoài đều dính ảnh hưởng của Ấn giáo thì như Trung Quốc vẫn còn nhẹ nhàng lắm