Các fen không làm trong ngành giáo dục thì không hiểu được vụ sgk và chương trình 2018 này đâu. Đây có thể nói là ví dụ điển hình giữa lý tưởng tốt đẹp và cách làm cẩu thả dẫn tới hậu quả là một đống hỗn độn.
Lý tưởng của ct2018 có thể nói là rất tốt. Chương trình (ct) này xây dựng dựa trên mục tiêu là phát triển năng lực (nl) người học. Ct cũ được coi là dựa trên đánh giá kiến thức, học nhớ thuộc bài, thiếu thực hành và phản biện thì mục tiêu của ct mới là khắc phục những điều này. Do đó, cái mà ct mới hướng tới là hình thành nl cho học sinh thông qua thực hành, tự học, tự rèn luyện mà không đặt nặng việc học thuộc như trước đây. Để phục vụ mục tiêu này nên ct 2018 KHÔNG xây dựng sẵn một nội dung bắt buộc mà xây dựng một khung yêu cầu cần đạt (yccd) về kiến thức và kỹ năng. Vì chỉ có yccd nên giáo viên và học sinh có thể học bằng bất kỳ phương tiện, phương pháp (hợp pháp) nào miễn sao đạt được yccd là được. Và yccd được đánh giá thông qua sản phẩm cuối học kỳ hoặc bài kiểm tra cuối kỳ. Do đó, trong bài kiểm tra cuối kỳ KHÔNG chứa ngữ liệu nào trong các sgk mà chỉ chứa những câu hỏi về các kiến thức nền tảng để bất kỳ học sinh nào dù cho học bằng bộ sách gì đều có thể làm được.
Để thực hiện cái lý tưởng trên và để tránh độc quyền nên hình thành các bộ sách giáo khoa. Mục tiêu của các bộ sgk là cung cấp kiến thức làm sao cho học sinh sau khi học xong phải đạt được yccd mà ct2018 đã đề ra. Điều này tương tự như ở bậc đại học, ví dụ môn đại số tuyến tính, các fen có thể học theo giáo trình A, giáo trình B, C, D, gì đó không cần biết, nhưng điều quan trọng sau khi học xong môn này là các fen biết tính các ma trận, vector, không gian, v.v. để ứng dụng cho các môn học sau. Do đó sgk không còn là tài liệu bắt buộc mà là tài liệu tham khảo (tltk), vai trò của giáo viên là có thể chọn bất kỳ tài liệu nào để dạy học sinh miễn đảm bảo yccd.
Vì bản chất bây giờ của sgk là tltk cho nên bất kỳ người nào có khả năng đều có thể viết riêng một cuốn (hoặc cả bộ) sgk cho học sinh để học với điều kiện là phải thông qua hội đồng thầm định sgk của bộ gd.
Toàn bộ điều trên chính là lý tưởng của ct mới. Nhưng cách thực hiện thì không thể tệ hơn.
Thứ nhất đó là khi bỏ đọc quyền sgk thì lại nảy sinh các nhóm lợi ích sgk. Các tác giả cũ (và mới) của nhà xuất bản giáo dục bắt đầu nhảy ra thành lập các nhóm biên soạn khác nhau và hình thành nên 3 bộ sách như hiện nay. Vốn dĩ, mục tiêu ban đầu là sẽ có hàng chục, hàng trăm sách gk khác nhau để cho học sinh và giáo viên chọn nhưng bằng một cách nào đó chỉ còn lại 3 bộ.
Thứ hai đó là sự lệ thuộc của giáo viên vào sgk. Thay vì chính gv có thể biên soạn tài liệu để dạy học sinh và xem sgk là tài liệu tham khảo thì gv do thói quen, khả năng, vấn đề pháp lý đã phải lệ thuộc vào chính sgk.
Thứ ba đó là sự can thiệp của sở giáo dục, phòng giáo dục. Nếu lý tưởng của ct2018 được thực hiện chính xác thì mỗi giáo viên của mỗi lớp học có thể dạy một cuốn sách khác nhau tùy theo giáo viên đó. Hệ quả là trong 1 huyện, 1 trường, không có sự thống nhất giữa các bộ sách, gây hoang mang cho học sinh, phụ huynh. Do đó Sở can thiệp bằng cách "lấy ý kiến số đông" và áp dụng xuống cho các trường. Ngoài ra cũng có những góc khuất như các nxb đi đêm để bộ sách của mình được chọn.
Thứ tư đó là khả năng truyền thông để phụ huynh hiểu ý nghĩa của ct2018 và vai trò của sgk như là tài liệu tham khảo chứ không phải tài liệu bắt buộc.
Thứ năm đó là khả năng biên soạn các bộ sách hiện nay thực sự thực sự rất rất rất tệ (nếu so với bộ sgk trước cải cách).
Thứ sáu đó là tình trạng dân túy. Khi mà từ lúc ct xây dựng xong đã phải chịu chỉ trích của các bên và người dân, dẫn đến thay đổi trong ct gốc. Đúng theo kiểu 9 người 10 ý, do đó cuối cùng nó là một ct hỗn độn mất đi lý tưởng của mình.
Tóm lại, vấn đề sgk hiện tại là một thất bại rõ ràng. Phản ánh tương phản giữa lý tưởng và hiện thực, giữa khả năng và mong muốn, sự trì trệ và cách làm thiếu khoa học của cả hệ thống giáo dục.
