Chào các bạn, mình U40, vẫn đang theo lập trình backend, không phải là pro gì nhưng mình có vài ý kiến đóng góp đúc kết ra trong cuộc đời của mình. Đây là một số bài học có thể giúp ích cho các bạn trẻ. Trước mình học đại học ở VN (1 trường trung bình của VN, ngoài công lập), sau đó mình đi học thạc sỹ ở 1 trường top về CNTT ở VN.
1. Chọn trường để học là rất quan trọng
Nhiều người nói là học CNTT không cần bằng cấp, không cần trường lớp, ở nhà tự học cũng được. Điều này đúng, với những người giỏi, họ có thể tự học, tự tích luỹ kiến thức qua việc đọc sách, học trên mạng,...Nhưng với số đông chúng ta, là những con người bình thường, quen với cách giáo dục truyền thống ở trên lớp được thầy, cô giáo dậy, về nhà làm bài tập thì việc học trường nào là vô cùng quan trọng. Mình đã học ở 2 trường khác nhau nên mình cảm nhận được rất rõ sự khác biệt:
- Khi học trường top thì xung quanh các bạn đều là những người ưu tú, có thể trong số họ sẽ có người không phù hợp với CNTT nhưng họ thật sự giỏi mới có thể thi vào trường top được. Trong quá trình học, bạn sẽ học hỏi được từ họ, quan sát cách họ học tập, làm việc để tích lũy kiến thức cho bản thân. Sinh viên ở trường trung bình sẽ yếu hơn hẳn và ít cá nhân xuất chúng.
- Giảng viên ở các trường top là những người giỏi và có uy tín trong ngành. So với các trường trung bình thì ít có giảng viên nhiều uy tín, kinh nghiệm thực tế để giảng dậy như ở trường top, vì vậy đây là cơ hội lớn cho các bạn muốn theo đuổi con đường nghiên cứu, học sau đại học.
- Uy tín của trường bạn tốt nghiệp. Nếu bạn tốt nghiệp Bách Khoa, Công Nghệ, bằng cấp của bạn là đủ minh chứng cho thấy khả năng của bạn và ngoài ra bên ngoài các vị trí quản lý, kỹ thuật giỏi cũng phần lớn do các cựu sinh viên các trường top nắm giữ, vì vậy, họ có thể ưu tiên cho bạn hơn khi bạn ứng tuyển. Ngoài ra, các trường top luôn nhận được nhiều ưu đãi tuyển dụng từ các công ty muốn được tuyển sinh viên trường top vào thực tập, làm việc.
Tổng kết: với mình học trường nào thật sự quan trọng, nên nếu các bạn không vào được trường top là 1 thiệt thòi lớn, nhưng vẫn có các điểm bên dưới cũng rất quan trọng.
2. Có 1 mentor tốt là rất quan trọng
Mentor là 1 người đi trước có nhiều kinh nghiệm và sẵn sàng chia sẻ khó khăn trong cuộc sống, công việc của bạn. Đây là 1 người thầy đích thực mà giúp bạn học hỏi, vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. Mentor có thể là người bạn học cùng lớp với bạn, ví dụ Mentor giỏi tán gái thì chỉ cho bạn vài chiêu đi tán gái. Mentor phần lớn là những thầy, cô giáo hoặc những anh, chị đã đi làm nhiều năm mà bạn có cơ duyên được quen biết và họ cũng quý mến và muốn giúp đỡ bạn.
Việc có Mentor quan trọng vì:
- Họ là người hiểu ngành nghề mà bạn đang theo đuổi là CNTT và có thể chỉ cho bạn lối đi đúng đắn nhất, phù hợp với khả năng và sở thích của bạn. Đây là điều rất quan trọng vì nhiều bạn sẽ mất thời gian học đại học 4-5 năm, học xong nhưng không biết là muốn làm gì cả và luôn có suy nghĩ sau khi đi làm sẽ có công ty đào tạo lại kiến thức cho các bạn làm việc.
- Nếu Mentor giỏi, nhiều uy tín thì sẽ giúp bạn mở cánh cửa tới nhiều công ty ngon, thu nhập hấp dẫn. Trong ngành nào cũng vậy, người giới thiệu việc làm cho 1 vị trí trong công ty rất quan trọng, nếu bạn quen được ai làm vị trí quản lý, có tiếng nói trong công ty thì dù bạn chưa có nhiều kinh nghiệm, nhưng họ nhận bạn thì bạn sẽ có nhiều khả năng được vào công ty lớn, thu nhập tốt để làm việc.
Tổng kết: đây là việc nói dễ hơn làm, không dễ để tìm được 1 Mentor, nhưng các bạn trẻ nhiều năng lượng thì hãy cố gắng học hỏi nhiều, tham gia nhiều event tuyển dụng, đi thực tập sớm, học tập trên các forum, trên các group FB về CNTT, có thể bạn sẽ không quen hoặc không thể làm quen với những anh, chị đã đi trưóc nhiều năm, nhưng ít ra thì bạn nghe sẽ hiểu một số điều họ muốn truyền đạt. Điều đó là vô cùng quan trọng, vì 1 câu nói tốt có thể thay đổi cả cuộc đời bạn.
3. Tìm được định hướng trong sự nghiệp mà bạn muốn đi
Dù là trường top, có Mentor giỏi nhưng bạn không biết rằng sau này bạn muốn làm gì, bạn phù hợp với vị trí nào trong ngành CNTT thì bạn vẫn sẽ mất rất nhiều thời gian sau này và nhiều khi sẽ chọn lựa những vị trí sai lầm dẫn đến bạn cảm thấy chán nản và muốn bỏ nghề.
Vì vậy, khi còn trẻ, còn là sinh viên, đây là thời gian rất quý giá để bạn tìm hiểu khả năng của bản thân và biết bạn muốn làm gì. Câu hỏi thường trực là có nên theo ngôn ngữ A hay là ngôn ngữ B? Có nên làm dev hay làm test? Có nên làm frontend hay là backend? Sau đó bạn sẽ muốn hỏi các câu hỏi đó trên các group, lắng nghe mọi người trả lời và để đó.
Đây không phải là lựa chọn đúng, điều quan trọng để chọn vị trí làm việc phù hợp là:
- Bạn có đam mê thật sự với ngành CNTT
- Bạn có khả năng tự học hỏi
- Bạn đã làm thử những vị trí đó, đọc nhiều tài liệu, xem nhiều clip review về vị trí đó và bạn cảm thấy là phù hợp với bản thân
Tổng kết: Có thể có Mentor sẽ chỉ cho bạn rằng bạn sẽ phù hợp với làm vị trí này dựa trên kinh nghiệm của họ, nhưng quan trọng nhất vẫn là bạn phải trả lời được trong quá trình đi học là bạn thật sự muốn làm vị trí nào? Ngôn ngữ lập trình thì sẽ thay đổi theo từng năm, có ngôn ngữ sẽ hot, nhiều người học thì cạnh tranh cao, ngôn ngữ ít hot thì ít việc nhưng cũng ít cạnh tranh hơn. Nhưng quan trọng là, nếu bạn giỏi về mảng đó thì bạn sẽ không sợ không có việc làm.
4. Hãy đi làm sớm nhất có thể
Lúc học Đại học thì trường của mình không có chương trình thực tập, mình ung dung đi học hết các năm đại học và không quan tâm đến công ty bên ngoài tuyển dụng ra sao. Thời đó chưa có FB, mình cũng ít tham gia các diễn đàn về CNTT. Sau khi tốt nghiệp Đại học, vì nghĩ là học trường dân lập thì các công ty bên ngoài họ sẽ không ưu tiên tuyển dụng, nên mình tiếp tục đi học thạc sỹ CNTT. Và kể cả khi mình đã tốt nghiệp thạc sỹ CNTT ở trường top thì ra ngoài tìm việc, mình vẫn bị đánh giá là không có kinh nghiệm thực tế và họ chỉ coi mình là sinh viên mới tốt nghiệp.
Vì vậy, học ở trên trường Đại học là không đủ, mà các bạn cần tranh thủ thời gian đi thực tập bên ngoài sớm nhất có thể, từ năm thứ 3 hoặc ai giỏi hơn thì cuối năm thứ 2. Thực tập cho bạn thấy kiến thức thực tế học ở trường sẽ được dùng như thế nào, công ty chạy dự án CNTT ra sao, mọi người làm việc thế nào. Từ đó, bạn có thể xin học hỏi kiến thức và có duyên thì có đuợc Mentor giỏi để chỉ bảo cho bạn.
Điểm số khi tốt nghiệp Đại học không quá quan trọng khi tìm việc làm, bằng loại khá là đủ, quan trọng là các môn học mà bạn dùng để ứng dụng trong công việc bạn phải có điểm tốt để thể hiện bạn thật sự yêu thích vị trí đó.
Khi bạn tốt nghiệp Đại học thì bạn có thể ghi trong CV tìm việc đã có 1-2 năm kinh nghiệm làm dự án thực tế, không phải là không biết gì nữa, và các công ty sẽ ưu tiên cho bạn vì họ không mất công đào tạo lại công việc ban đầu.
5. Chọn công ty để đi làm
Bạn nên chọn những công ty lớn có đội ngũ đào tạo tốt để xin thực tập và làm việc những năm đầu sau tốt nghiệp, không quá chú trọng tới mức lương mà công ty trả cho bạn. Lý do là, tiền bạn có thể kiếm được sau này, nhưng những gì bạn học được ở những năm cuối đại học và năm đầu đi làm ảnh hưởng rất lớn tới việc sau này bạn có thể tìm được công việc ở vị trí ngon hơn.
Vì vậy, hãy ưu tiên cho việc xin được thực tập dù là không lương ở các công ty lớn và cố gắng thể hiện để họ cho bạn vị trí fresher sau khi tốt nghiệp. Sau 1 - 2 năm, bạn đi làm ở đó, học hỏi được tương đối, bạn có thể tự tin nhẩy qua công ty khác, vị trí cao hơn và thu nhập xứng đáng hơn.
Khi còn trẻ, đừng ngại khó, ngại khổ, đừng lựa chọn an toàn, chọn 1 công ty hay 1 công việc lặp đi lặp lại mãi, vì bạn sẽ bị thui chột và dần dần mất động lực trong sự nghiệp. Tốt nhất là làm 1 công việc từ 2 - 3 năm và tìm công ty tốt hơn, thu nhập cao hơn để sang làm việc. Ở những công ty tốt hơn thì sẽ có nhiều người giỏi hơn để bạn tiếp tục học tập và những người giỏi nhất thì sau quá trình làm việc 10 - 15 năm, đã nhẩy qua nhiều công ty, nhiều vị trí thì họ sẽ được đẩy lên vị trí quản lý và tiếp tục sự nghiệp trong ngành CNTT dù họ sẽ ít làm công việc liên quan đến kỹ thuật.
6. Tổng kết
- Đây là những điều mình đã đúc kết lại, có những sai lầm mình đã gặp mà không thể sửa đổi được, nhưng cũng may là tuy muộn, mình vẫn theo được ngành CNTT tạm thời cho đến thời điểm này, không phải dừng lại khi còn sớm.
- Các bạn còn trẻ thì hãy cố gắng học tập nhiều, trên youtube có rất nhiều clip hướng dẫn học tập, chọn lấy 1 ngôn ngữ lập trình, 1 hướng đi mà bạn mong muốn, làm thử theo họ.
- Có đam mê rồi thì thành công sẽ theo đuổi bạn, tốt nhất là bạn có thể tự quyết định sự nghiệp trong cuộc đời của bạn, có người Mentor tốt sẽ giúp bạn không đi sai con đường 5-10 năm. Mình chưa từng có Mentor, tự mình trải nghiệm, tự sai và tự chịu, mình không làm Mentor về định hướng nghề nghiệp được cho ai, nhưng những bài học này, mình tin là có ích với các bạn trẻ đang và sẽ theo học ngành CNTT.
Thân ái,
))
