.
.
.
.
Richard Linklater nghĩ ra ý tưởng của phim sau một đêm bên người phụ nữ lạ mặt mà ông gặp trong cửa hàng đồ chơi vào năm 1989. Nhiều năm sau, ông mới biết nàng thơ ngày cũ đã qua đời trong một vụ tai nạn xe máy. Thảm kịch diễn ra ngay trước khi Before Sunrise khởi quay.
Richard Linklater (Đạo diễn – RL): Cô ấy cứ thả thính tôi trong lúc tôi đang đợi chị mua sắm. Thế nên, tôi bèn viết một lá thư nhỏ, kiểu: “Này, nếu em muốn ra ngoài hóng gió, thì tôi ở lại đây một đêm nhé.”
Trong đêm đó, tôi đã nói với cô ấy:
Thật ra, đó cũng là mọi thứ mà phim muốn truyền tải, là một lần gặp nhau thật vội, là những lời tán tỉnh và lãng mạn thật chênh vênh.
Amy Lehrhaupt – Nàng thơ của Richard Linklater
Vào năm 1993, Richard Linklater đã thuyết phục Kim Krizan chắp bút cho kịch bản phim. Trước đó, cô từng có vai diễn trong 2 phim của Richard, là Slacker và Dazed and Confused.
Kim Krizan (Đồng biên kịch – 2K): Nói thật, tôi chưa viết kịch bản bao giờ cả. Nhưng Richard đã đọc luận văn thạc sĩ của tôi về Anaïs Nin, và anh ấy nghĩ tôi đủ khả năng viết.
RL: Trong những phim trước của tôi, đàn ông “nằm trên” nhiều quá. Thế nên với bộ phim này, tôi muốn một nhân vật phái yếu có quan điểm thật mạnh mẽ. Mà Kim lại là kiểu người mà bạn chỉ cần chạm mặt và trò chuyện trong 30 giây thôi, là đã thấy những gì mình nói lớn lao lắm rồi. Tôi thích tuýp người như vậy.
2K: Trong lúc nghĩ đường hướng cho câu chuyện, tôi có chia sẻ: “Chà, trên những chuyến tàu đi tới Châu Âu, tôi chạm mặt nhiều người thú vị lắm. Dù biết là sẽ chẳng bao giờ gặp lại nhau nữa, nhưng chúng tôi vẫn có lời tâm tình thật đáng nhớ.” Thế là xong cấu trúc cho chuyện phim luôn, vì mọi thứ chỉ diễn ra trong vỏn vẹn 1 ngày mà thôi.
RL: Nghĩ lại thì, 11 ngày đó căng thẳng thật đấy, nhưng là một cuộc hợp tác trong mơ. Với lại, tôi cũng xác định luôn từ đầu là phim này chỉ có 2 diễn viên thôi. Điều này sẽ thành nền móng cho câu chuyện luôn, còn chuyện đào sâu nó thì cứ để về sau vậy.
Richard đã nghĩ đến việc đặt set quay tại Mỹ, nhưng vì hãng Castle Rock Entertainment rất có hứng thú với ý tưởng này, nên đoàn làm phim đã được cấp vốn để quay ở nước ngoài.
RL: Một mặt, tôi nghĩ là phim quay ở đâu cũng được. Nếu không có đủ tiền, thì một nhà ga ở San Antonio đang đợi đấy, về đó mà quay cho gần nhà. Nhưng cuối cùng, tôi lại mang Dazed and Confused đến liên hoan phim Vienna, và phát hiện ra ở đó có nguồn tiền trợ cấp. Sau đó, anh Martin Shafer đây đã đọc kịch bản, và thốt lên, kiểu:
Martin Shafer (Đồng sáng lập của công ty Castle Rock Entertainment – MS): Tôi nhận được kịch bản, và nó ngắn tũn à. Đâu đấy khoảng 35 trang thôi. Dù có nhiều đối thoại thật, nhưng nó giống một bản kế hoạch hơn. Nó chẳng giống cái gọi là “hài – lãng mạn” thuở đó tí nào, mà thực ra thể loại đó gượng gạo bỏ xừ. Riêng với phim này, tôi cảm nhận được sự tự nhiên trong đó.
Đoàn làm phim phải tuyển vai ở 2 địa điểm khác nhau, và mất hơn 6 tháng để tìm ra cặp vai chính phù hợp nhất.
RL: Đó là lần tuyển vai hoành tráng nhất mà tôi có thể hình dung. Thật ra, tôi chẳng rõ là sẽ cần một nam chính người Âu và nữ chính người Mỹ, hay là ngược lại. Trong bản nháp đầu tiên, tôi còn đặt tên cho cặp đôi là Chris và Terry, vì giới tính nào cũng dùng được 2 cái tên đó. Tôi nghĩ thoáng đến vậy cơ mà.
Judy Henderson (Chỉ đạo tuyển vai – JH): Tôi giữ hết các xấp ảnh Polaroids, vì hôm tuyển đó có nhiều siêu sao lắm. Có cả Gwyneth Paltrow và Jennifer Aniston đấy. À, đó là trước khi cô ấy tham gia Friends nhé.
RL: Anthony Rapp mời tôi đến một vở kịch mà anh ấy diễn tại New York, và tôi gặp Ethan Hawke ở đó. Lúc bấy giờ, anh ấy đang là ngôi sao sáng nhất trong thế hệ của mình. Sau khi buổi diễn kết thúc, tôi ngồi với Ethan tại một quán bar.
Ethan Hawke (Vai Jesse – EH): Bọn tôi đàm đạo đến 4 giờ sáng lận. Sau đó, Rick gửi tôi kịch bản, thế là tôi chắc mẩm vai diễn là của mình rồi. Tôi hào hứng lắm, bèn đặt ra hàng tá câu hỏi cho anh ấy. Nhưng sau khi nói chuyện với quản lý, tôi mới biết là không ngon ăn đến vậy. Thực ra, Rick muốn tôi thử vai với hơn 10000 người khác cơ.
RL: Còn với Julie, cô ấy là diễn viên thứ hai mà tôi gặp trong ngày tuyển vai đầu tiên tại L.A. Tôi chỉ nhớ là mình rất thích Julie, và hồ sơ của cô ấy thì tuyệt cú mèo. Julie đã có kinh nghiệm ở khắp Châu Âu rồi. Dù mới bắt đầu nghiệp diễn ở Mỹ thôi, nhưng cô ấy đã ngay lập tức lọt vào mắt xanh của tôi.
Céline trong Before Sunrise
Julie Delpy (Vai Céline – JD): Tôi thích cái ý tưởng mà người ta gặp và yêu nhau chỉ trong một đêm. Linklater nhấn mạnh rằng anh ấy muốn những diễn viên đóng góp vào quá trình viết kịch bản, và tôi thích điều đó. Vì chúng tôi không đơn giản chỉ là một phần trong phim.
JH: Cuối cùng, danh sách trúng vai rút gọn chỉ còn 4 cái tên. 2 nam 2 nữ, là Ethan, Julie, Michael Vartan và Sadie Frost. Tôi nghĩ ekip chọn Julie vì cô ấy rất tuyệt, và họ cho rằng chất giọng Pháp sẽ tạo ra cảm giác rằng Jesse đang gặp ai đó tách biệt hoàn toàn khỏi thế giới của anh ấy. Còn với Ethan và Michael, thì đó đúng là cuộc chiến kiểu “kẻ tám lạng, người nửa cân”, vì cả hai đều diễn hay lắm. Gần như phải tung xu mới quyết định được đấy.
RL: Nói thật, tôi cần cặp đối tác thật sự biết sáng tạo, chứ không đơn thuần là những gương mặt đẹp.
JH: Sự kết hợp giữa Ethan và Julie phải nói là vừa choáng ngợp, lại vừa quyến rũ.
EH: Julie như một nhân vật bước ra từ tiểu thuyết vậy, kiểu Anna Karenina ấy. Cô ấy là một người vô cùng sâu sắc. Tôi chưa bao giờ cảm thấy “Mỹ” đến vậy, cũng chưa bao giờ thấy mình “ngu nghếch” đến thế.
JD: Ethan như một chú cún con vậy, thật trẻ trung và ngọt ngào. Anh ấy rất ghét điều này, nhưng sự thật là Ethan có cái chất ngây ngô rất đẹp. Ý tôi là ngây ngô theo hướng tích cực nhé, tức là ngây thơ nhưng vẫn rất thông minh ấy.
Julie Delpy, Ethan Hawke và Richard Linklater đã có 3 tuần làm việc đầy căng thẳng tại Vienna vào mùa hè năm 1994 ngay trước khi bấm máy, thậm chí phải tiếp tục soát lại kịch bản xuyên suốt 25 ngày quay phim.
EH: Dùng từ “soát lại” là còn nhẹ nhàng chán đấy. Rick muốn làm một phim về việc sống trọn từng khoảnh khắc. Để có thể truyền tải điều đó, chúng tôi cũng phải tận hưởng hết khoảng thời gian bên nhau, có vậy bộ phim mới thành hình được. Chúng tôi phải viết ít nhất 17 lần cho mỗi cảnh, như thế mà vẫn còn chưa xong cơ
JD: Căng thẳng dã man, tôi đã phải đầu tư rất nhiều cảm xúc cá nhân vào bộ phim này. Tôi là một người cực kỳ lãng mạn, thuần khiết và tràn đầy khao khát; vì thế, sự viết diễn ra rất tự nhiên. Những ông bạn lắng nghe tôi như thể tôi thực sự là người phụ nữ duy nhất trong căn phòng, nhất là khi chúng tôi cập bến tới Vienna.
RL: Đến tận bây giờ, 2 người này vẫn không thật sự được coi là diễn viên, bởi ai cũng nghĩ là họ ứng biến ra hết.
EH: Tôi chẳng khó chịu lắm đâu (về việc không ai đề bạt vai trò biên kịch cho 2 diễn viên chính) Tôi chỉ thấy đây đúng là một chuyến phiêu lưu diệu kỳ. Có lúc tôi còn đùa rằng mình và Julie chẳng cần cái chức biên kịch, bởi chúng tôi đều chắc mẩm rằng phim sẽ í ẹ lắm.
Trường đoạn gặp gỡ giữa Céline và Jesse được quay trên những toa tàu bình dân, và cảnh tạm biệt Céline ở cuối phim cũng vậy.
RL: Mèn đét ơi, như địa ngục vậy. Chúng tôi đi tàu khứ hồi chuyến Vienna – Salzburg suốt 3 ngày trời, chỉ để quay cảnh mở đầu, và trường đoạn bên ngoài cửa sổ. Nếu tàu giữ được tốc độ thì không sao, nhưng nó mà lên cơn xóc thì toang luôn
EH: Bố dượng đã tặng tôi chiếc áo cổ rùa màu đỏ đô này, và tôi thích nó chết đi được. Tôi cũng chẳng biết tại sao luôn. Nhưng không lâu sau, tôi đã phải hối tiếc vì quyết định này, bởi nó ngốt kinh khủng. Thằng ngốc nào lại nghĩ mặc áo cổ rùa vào mùa hè tại Vienna là ngầu cơ chứ?
Jesse và chiếc áo cổ rùa
RL: Ở shot quay cuối cùng của phim, khi Julie bước lên tàu ấy, thời gian chúng tôi có chỉ đếm bằng giây, và đó là cơ hội duy nhất. Kiểu như, con tàu chuyển bánh lúc 8 giờ 37 phút 30 giây, và tôi hô diễn lúc 8 giờ 20, và nữ chính thì chuẩn bị bước lên con tàu không chờ đợi. Khi Julie vào chỗ, tàu đã đi rồi. Nó căng thẳng đến vậy đấy, nhưng may mà chúng tôi đã tập dượt kỹ vãi cả chưởng rồi, nên mọi thứ đều trơn tru cả.
JD: Trời nóng phát điên lên được. Tôi đã mất ngủ suốt nhiều ngày trời, vì chúng tôi phải quay hầu hết vào buổi tối. Tôi nhớ là mình đã thật khổ sở. Đó là cảnh kết thúc quá trình quay, và tôi có cảm giác mình sẽ không gặp lại Rick và Ethan nữa.
Khi cả hai chuẩn bị hôn nhau trên nền nhạc Come Here của Kath Bloom, đó là những cảm xúc thật của cả Julie và Ethan.
RL: Đó là lần duy nhất mà tôi phải kiềm chế diễn viên của mình. Thực ra, lời bài hát đã có sẵn trong kịch bản rồi, nhưng họ chưa bao giờ nghe ca khúc đó cả. Nhìn họ trông có vẻ tập trung thế thôi, cơ mà đó là vì họ chưa bao giờ nghe chất giọng đong đưa đầy khao khát của Kath Bloom đấy.
EH: Đó chắc là cảnh đơn mà tôi thích nhất trong tất cả các phim từng tham gia
JD: Cảnh đó đặc biệt lắm. Như thể một loại phép thuật vậy. Mỗi khi cảm thấy Ethan quay đi chỗ khác, tôi sẽ nhìn anh ấy và ngược lại. Tôi gần như đã yêu Ethan vào thời khắc ấy, nhưng rồi Rick lại hô cắt.
Nụ hôn đầu của Jesse và Céline là trên bánh xe đu quay Vienna vào lúc hoàng hôn, nhưng cảnh đó không dễ quay chút nào.
RL: Chúng tôi đã cố gắng để quay nó lúc mặt trời đang xuống, nhưng họ chỉ dừng đu quay Ferris trong vòng 10 phút thôi; nếu không xong được, cả đoàn sẽ phải để nó quay 1 vòng, rồi làm lại từ đầu. Chúng tôi phải đặt tới 3 cây đèn với độ sáng khác nhau, mà vẫn không kết thúc được cảnh đấy. Do đó, cả đoàn phải quay lại chỗ đó sau 1 tuần, và quay vào buổi sáng, khi người ta chịu dừng đu quay trong 1 tiếng. Cảnh 2 người hôn nhau mà các bạn được xem, thực ra là quay vào buổi sáng đấy.
EH: Julie sợ độ cao. Cứ thử cặp đôi với một người đang hoảng loạn là biết mặt nhau ngay. Nó khó thấy mẹ; với cả, tôi cũng không nghĩ là cô ấy hào hứng lắm, vì Julie từng đu đưa với những chàng trai hấp dẫn hơn tôi nhiều.
JD: Tôi chưa bao giờ ngồi lên chiếc đu quay nào như thế cả. Nhưng, khi đã diễn rồi, bạn phải nhanh chóng gạt nỗi sợ của mình sang một bên. Tôi ngại ngùng với đàn ông lắm chứ, mà lại phải hôn một người mới chỉ là bạn ở thời điểm đó. Sợ ơi là sợ.
EH: Thế mà tôi lại nhớ mình đã cười nhiều kinh khủng, vì Julie cứ đùa cợt suốt, kiểu:
Richard Linklater có ý định để khán giả tự tưởng tượng ra một số khía cạnh trong phim, ví dụ như Jesse và Céline đã “mây mưa” với nhau hay chưa?
RL:Về mặt chuyên môn, thì bạn muốn nhìn nó thế nào cũng được. Nếu để ý kỹ một tí, bạn sẽ thấy bộ váy của Céline có chút thay đổi. Nên nếu nghĩ theo kiểu toán học, bạn sẽ cho là: “Ok, nếu thế thì chiếc váy đã phải tuột xuống, đẻ cáo áo dễ bề cởi ra rồi.” Chắc chắn là có gì đó đã xảy ra. Có đầy gợi ý trong từng khung hình mà.
Before Sunrise chỉ kiếm về 5.9 triệu Đô nội địa và 17.2 triệu Đô quốc tế, nhưng ảnh hưởng mà bộ phim tạo ra là vượt qua giới hạn của đồng tiền thương mại.
RL: Ethan là diễn viên của thế hệ thứ 10 sau khi tham gia Reality Bites, và tôi cũng là đạo diễn thuộc thế hệ đó, nhưng chúng tôi không muốn tạo ra một bộ phim kiểu thế. Trong phim, không có liên hệ nào tới văn hóa đại chúng, cũng không có phong cách hipster gì cả. Bạn phải trả tiền để xem phim đấy, nhưng tôi lại tự hào rằng khán giả có thể làm một cú tour đi bộ Before Sunrise ngay bên cạnh tuyến đường của Third Man.
JD: Sau bộ phim thứ 3, người ta đã nghĩ tôi là Céline luôn rồi, và đôi khi thật khó để thoát khỏi hình tượng “lý tưởng” này. Khi tôi cố làm điều gì đó khác đi, người ta còn ghét tôi luôn cơ. Cũng hơi thất vọng một chút đấy.
Năm ngoái, Julie Delpy chia sẻ cô chỉ được trả số tiền bằng 1/10 những gì Ethan kiếm về sau khi tham gia Before Sunrise, và không thể nhận về cát xê ngang bằng cho đến khi dự án Before Midnight kết thúc.. Richard Linklater đã có lời giải thích cho vấn đề này, ông nhấn mạnh rằng: “Không ai được trả nhiều tiền cả.”
RL: Tôi được trả rất ít, nếu so với Dazed and Confused. Với tầm vóc và vị thế của Ethan , đương nhiên anh ấy phải được trích khoản lớn. Tôi sẽ không nói rằng bộ phim không thể thành công nếu thiếu anh ấy, nhưng cũng gần như là thế đấy.
EH: Before Sunrise như thể một cuộc gọi đánh thức tôi vậy. Một người đàn ông trẻ tự nghĩ ra ý tưởng, tự chắp bút và làm phim, nghe có vẻ thú vị đấy chứ? Nhưng chuyện lại rất khác, nếu điều đó đến từ một người phụ nữ. Không phải bàn cãi gì cả, Julie luôn là một trong những người có tư duy đáng nhớ nhất mà tôi từng liên hệ. Thật hữu ích, khi tôi được biết giới tính đã góp phần quan trọng đến thế nào trong việc định hình lẫn hạn chế trải nghiệm của cô ấy. Bộ ba Before là một ví dụ rất tồi về phân biệt giới tính, bởi làm gì có ai được trả tiền. Tôi còn không biết là mình được trả tiền, nữa là Julie. Chúng tôi làm phim này không phải vì tiền.
Julie Delpy, Richard Linklater và Ethan Hawke trên phim trường Before Sunrise
Sau 25 năm, Before Sunrise đã có những ý nghĩa mới trong lòng các diễn viên.
JD: Khi ấy, tôi thật trẻ và yếu đuối. Tôi ước mình có thể quay ngược thời gian và nói với Julie ngày ấy, rằng đừng tự hủy hoại mình bằng tâm trạng lo âu và bất an nhiều đến vậy; hãy chăm sóc bản thân nhiều hơn đi. Before Sunrise là một phim lãng mạn đúng nghĩa, và bằng một cách nào đó, tôi vẫn chưa có được một cuộc gặp mặt mộng mơ và ngọt ngào đến thế. Phim thì có thể huyền diệu một chút, nhưng đời thực thì không.
EH: Con gái tôi (nữ diễn viên Maya Hawke) từng xem phim với vài đứa bạn của nó, và chúng có hơi ghen tỵ với cái thời chưa từng có email ấy. Bạn phải tận hưởng những thời khắc đang có, đó mới là cuộc sống. Hiện tại, việc gắn kết với thiết bị điện tử là minh chứng cho thấy chúng ta đang rời xa thực tại, và những gì Jesse và Céline làm trong phim là để thể hiện rằng họ đang thưởng thức từng thời khắc được bên nhau.
Cứ mỗi 9 năm, loạt phim sẽ lại ra phần mới. Nhưng có vẻ như phần 4 sẽ không xuất hiện. Mà nếu có, nó cũng sẽ không ra mắt đúng như lịch trình khi trước.
EH: Khi Before Midnight kết thúc, trong lòng tôi dấy lên một cảm giác chưa từng xuất hiện trước đây, đó là “dừng lại ở đây thôi.” “Bình minh”, “Hoàng hôn” và “Nửa đêm”, chúng đã tạo ra bức tranh tổng thể một cách thật kỳ khôi rồi. Nhưng, điều này không có nghĩa là mọi chuyện sẽ chấm dứt, có thể phần mới vẫn sẽ ra mắt, một hồi kết chăng? Dù sao thì tôi vẫn rất tò mò về một series mang tên “Sau khi (After)” – về những gì bạn phải giải quyết khi đã sang đến sườn dốc của cuộc đời.
Một cảnh trong phim Before Midnight (2013)
RL: Có thể chúng tôi sẽ đợi đến khi cặp diễn viên bước qua tuổi 80, rồi làm một bản remake của Amour, khi người ta tiễn đưa nhau sang thế giới bên kia, vì tuổi già đã điểm chẳng hạn. Tôi sẽ rất nghiêm túc với ý tưởng đó đấy.
Đọc đầy đủ: “Before Sunrise” Đã Được Làm Ra Như Thế Nào?
bằng vozFApp
