Cryolite.
Senior Member
https://tuoitre.vn/dang-co-mot-cuoc-suy-thoai-tinh-ban-20230803072230193.htm
Giữa thời cái gì cũng giảm - cơ hội việc làm, thu nhập cá nhân, sức mua trong nền kinh tế, thật không may, đến cả số lượng bạn bè cũng giảm.
"Có những tuần người duy nhất tôi nói chuyện là người đưa thư" - một người bạn sống một mình và làm việc tại nhà chia sẻ với tác giả Anita Chaudhuri của tờ The Guardian. Một người bạn khác bộc bạch rằng dù rất thích gặp gỡ bạn bè, nhưng khi gặp rồi họ lại chẳng biết phải "tám" chuyện gì.
Từ những câu chuyện nghe kể và quan sát được, cộng với số liệu từ vài thống kê, khảo sát, Chaudhuri nhận định có vẻ như tình hình giao tế xã hội của mọi người không còn như xưa. Báo chí Mỹ còn gọi hẳn hiện tượng này là "suy thoái tình bạn" (friendship recession). Chuyện gì đang xảy ra?
Friendship recession được đưa vào mục Từ mới trên trang blog của từ điển Cambridge (Anh) vào ngày 8-5, với định nghĩa "khoảng thời gian khi nhiều người có ít hoặc không có bạn bè".
Mục từ này cũng trích dẫn một đoạn trên báo New York Times ngày 28-11-2022: "Nam giới Mỹ dường như đang mắc kẹt trong "thời kỳ suy thoái tình bạn" - một xu hướng có từ trước đại dịch COVID-19 nhưng dường như đã tăng tốc trong vài năm qua khi mức độ cô đơn gia tăng trên toàn thế giới.
Trong một cuộc khảo sát năm 2021 với hơn 2.000 người trưởng thành ở Hoa Kỳ, chưa đến một nửa số nam giới cho biết họ thực sự hài lòng với số bạn bè mà mình có, trong khi 15% cho biết họ không có bạn thân nào cả".
Số liệu liên quan đến đàn ông Mỹ quả là ảm đạm, song "suy thoái tình bạn" ảnh hưởng đến tất cả mọi người chứ không riêng nhóm này.
Daniel Cox, một học giả tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho rằng ngày nay, người ta ít tựa vào vai bạn mà khóc hay tâm sự cùng bạn. Xã hội không những thay đổi về công nghệ, kinh tế, mà con người ngày càng đánh giá thấp tình bạn.
Những năm 1990, 45% người Mỹ nói rằng nếu họ phải tìm đến ai đó trong lúc khó khăn thì đó sẽ là một người bạn thân. Nhưng bây giờ con số đó đã giảm xuống chỉ còn khoảng 22%. Lựa chọn của 36% ngày nay là tìm đến sự giúp đỡ của ba mẹ.
Bên kia bờ Đại Tây Dương, tình hình cũng không khác là mấy. Theo Nghiên cứu về tình bạn năm 2021 của công ty phân tích dữ liệu và nghiên cứu thị trường trực tuyến YouGov, cứ 10 người Anh thì có 6 người (58%) nói rằng họ có từ 10 người bạn trở xuống. Hơn 23% nói rằng họ có từ 11 đến 25 người bạn và 6% có từ 26 đến 50 người bạn. Chỉ 3% nói rằng họ có hơn 50 người bạn.
Cứ 8 người Anh, bất kể giới tính, thì có một người cho biết họ chỉ có một người bạn thân, trong khi 7% không có bạn thân nào cả. Một nửa trong số 7% những người tuyên bố không có bạn thân cho biết họ có bạn nhưng không có bạn nào mà họ coi là thân thiết; 25% nói rằng họ khó kết thân với người khác và 25% còn lại cho biết họ không còn hòa hợp hoặc bị mất liên lạc với những người bạn thân cũ.
Ở nhóm có bạn thân, 19% không tin rằng cứ xem người đó là bạn thân nhất thì sẽ được đáp lại giống vậy và 3% tin chắc rằng người mà họ coi là bạn thân nhất không quý họ theo cách tương tự ở chiều ngược lại.
Theo tác giả Richard Reeves của Big Think, suy thoái tình bạn có thể là kết quả của một số yếu tố điển hình tại Mỹ, vốn đã khiến những thể chế cơ bản như gia đình, hôn nhân và tôn giáo sụt giảm vị thế, nói chi chuyện bạn bè.
Đầu tiên là sự di chuyển về địa lý. Nhiều người chuyển đến những thành phố lớn an cư lạc nghiệp, xa cách bạn bè. Hai là các bậc cha mẹ dành nhiều thời gian nuôi dạy, chăm sóc con cái hơn giao du bè bạn. Chưa kể những người "bán mình" cho công việc, quyết tâm theo đuổi sự nghiệp đến mức không còn nhiều năng lượng và thời gian dành cho bạn bè.
Đổ vỡ hôn nhân cũng là một trong những nguyên nhân, bởi nhiều mối quan hệ bạn bè được hình thành thông qua quen biết với vợ hoặc chồng.
Bên cạnh đó, nhà tâm lý học Marisa G Franco, tác giả cuốn sách về "khoa học của sự gắn kết" và tình bạn Platonic, cho rằng nhiều người trong chúng ta đang dần trở nên xa cách về mặt giao tế xã hội mà chính bản thân họ cũng không hề hay biết. Franco đặt tên cho hiện tượng này là "cô đơn riết thành quen".
Cô giải thích: "Không phải họ ngừng giao lưu mà họ dần quen với việc không giao lưu cũng không sao".
Theo Franco, một nghiên cứu gần đây do Trung tâm nghiên cứu Pew Research của Mỹ thực hiện cho thấy 35% mọi người cảm thấy rằng giao tiếp xã hội ít quan trọng hơn so với trước đại dịch COVID-19.
Tuy nhiên, không thể chỉ đổ lỗi cho đại dịch, dù đại dịch quả thật đã tạo ra thách thức lớn cho nhiều mối quan hệ nói chung, trong đó có tình bạn.
Trước dịch, Sarah (@sarahhchia) luôn có những người bạn cùng nhà sẵn sàng đồng hành dạo phố, song hiện tại, cô đang sống một mình và cảm giác như muốn hẹn ai đi chơi cũng cần đặt lịch trước vài tuần.
"Trước COVID-19, tôi cảm thấy tình bạn mà tôi có sâu sắc hơn và phù hợp với mong đợi của tôi hơn. Mọi người cởi mở hơn rất nhiều trong việc tụ tập làm vài ly sau giờ làm việc, hoặc những điều thân mật tương tự, nhưng bây giờ tôi cảm thấy mọi thứ phải được lên kế hoạch" - Sarah chia sẻ với tác giả Trey Williams của Fortune.
Chia sẻ những thay đổi này trên TikTok, Sarah nhanh chóng nhận được nhiều bình luận đồng cảm. Theo Trung tâm Khảo sát về đời sống Mỹ (SCAL), khoảng một nửa số người Mỹ mất liên lạc với ít nhất một người bạn trong đại dịch. Trong đó, gần 60% những phụ nữ trẻ như Sarah cho biết họ mất liên lạc với ít nhất một vài người bạn và 16% cho biết họ không còn liên lạc thường xuyên với hầu hết bạn bè.
Nhưng cũng chính SCAL khẳng định rằng sự xuống cấp về chất lượng tình bạn và các mối quan hệ cá nhân đã diễn ra từ nhiều thập niên trước chứ không phải mới đây. Cụ thể, ở nam giới, quan hệ xã hội đã liên tục suy giảm trong khoảng 30 năm trở lại đây.
Trong một cuộc thăm dò năm 1990 của Viện thăm dò dư luận Gallup, 75% số người được hỏi cho biết họ có một người bạn thân nhất. Đến năm 2021, 59% số người được khảo sát bởi SCAL cho biết họ có một người bạn thân nhất. Hai con số này và những nghiên cứu, khảo sát đã nêu, càng chứng minh rằng "suy thoái tình bạn" là cả một quá trình.
Tác giả Williams cho rằng chính sự phát triển của thời đại, mà cụ thể là mạng xã hội, đã khiến bản chất tình bạn không còn được như xưa. Dù không thể phủ nhận các ứng dụng này khiến mọi người cảm thấy được kết nối nhiều hơn, chúng đồng thời tạo nên các rào cản đối với việc kết nối ngoài đời thực.
Nhà khoa học hành vi và giáo sư Đại học Michigan Jeffrey Sanchez-Burks chỉ trích rằng nhà sáng lập Facebook Mark Zuckerberg đã phá hỏng ý nghĩa thực sự của từ "bạn bè" với tính năng kết bạn trên mạng xã hội này. Sanchez-Burks chất vấn: "Đó chỉ là một nút để ta nhấp vào trên màn hình. Vậy thì còn ý nghĩa gì nữa? Vấn đề thực sự nằm ở chỗ chúng ta có những loại tương tác nào và chúng có đúng nghĩa là tương tác giữa người với người không? Nhìn chung, mọi người đều đánh giá rằng cuộc sống của họ đang thiếu những tương tác chất lượng cao hơn chỉ như thế này".
Ông nói với Fortune: "Công nghệ cho chúng ta ảo tưởng rằng chúng ta đang gặp mặt trực tiếp, nhưng thực ra không phải vậy. Tôi rất ủng hộ việc đối xử với mọi người tại nơi làm việc như những con người toàn diện và phức tạp chứ không phải những con ong thợ nhỏ, nhưng chúng ta có thể đã quên rằng tại nơi làm việc thực sự có những tương tác giữa người và người với nhau. Những người này không nhất thiết phải trở thành bạn của ta, nhưng chúng ta cần sự tương tác đó".
Trong cuốn sách Friendship: The Evolution, Biology, and Extraordinary Power of Life’s Fundamental Bond, nhà báo khoa học Lydia Denworth gọi độ tuổi 30 là "thập kỷ cáo chung của tình bạn". Tình bạn, một mối quan hệ cơ bản của sự sống, đã tiến hóa cùng tuổi tác của chúng ta thế nào?
Tình bạn là những quan hệ độc đáo, vì không giống quan hệ gia đình, chúng ta chọn việc làm bạn với nhau. Nhưng lại cũng không giống các quan hệ tự nguyện khác - như hôn nhân hay yêu đương - tình bạn không có một cấu trúc chính thức. Rõ ràng bạn không thể không nói chuyện hay gặp mặt người thân trong nhiều tháng liên tục, nhưng lại có thể không có bất cứ liên hệ gì với một người bạn trong chừng ấy thời gian.
Dù tình bạn có xu hướng thay đổi theo tuổi tác, nhưng có những "hằng số", hay các kỳ vọng về bạn bè mà mọi người luôn mong muốn dù thuộc bất cứ độ tuổi nào.
"Tôi đã nghe một thiếu niên 14 tuổi và một cụ già 100 tuổi nói về những người bạn thân của họ, và có 3 điều kỳ vọng về một người bạn thân mà tôi thấy mọi người đều mô tả và coi trọng trong suốt cuộc đời" - William Rawlins, giáo sư chuyên về giao tiếp giữa các cá nhân tại ĐH Ohio (Mỹ), nói với The Atlantic.
"Đó là một người để trò chuyện, một người để nương tựa, và một người để được vui vẻ khi ở bên. Những kỳ vọng này luôn không đổi, nhưng hoàn cảnh để đạt được chúng thì thay đổi" - vị chuyên gia nói tiếp.
Bản chất tự nguyện của tình bạn khiến nó chịu sự chi phối, tác động của các biến động bất ngờ trong đời theo những cách mà các mối quan hệ chính thức khác không bị ảnh hưởng.
Chẳng hạn, ở tuổi trưởng thành, khi lớn lên và thoát ly, tình bạn là mối quan hệ dễ bị tác động nhất. Bạn sẽ "mắc kẹt" với gia đình mình và phải ưu tiên cho bạn đời của mình hơn. Nếu ngày xưa muốn rủ đứa bạn đi cà phê chém gió, bạn chỉ cần xẹt qua nhà xem họ có đi được không, thì nay bạn sẽ phải hỏi trước xem họ có rảnh không.
Sự tự nguyện là điều đẹp đẽ, đặc biệt về tình bạn, nhưng theo Emily Langan, phó giáo sư chuyên về giao tiếp tại Trường Wheaton College, nó cũng là "nhân tố hai mặt", bởi khi ta có thể lựa chọn để bắt đầu một mối quan hệ bằng hữu thì ta cũng có thể chọn kết thúc nó.
Trong suốt cuộc đời, từ thời tiểu học cho tới khi vào nhà dưỡng lão, tình bạn vẫn tiếp tục mang lại những lợi ích sức khỏe, gồm cả thể chất lẫn tinh thần. Nhưng khi cuộc sống tăng tốc, các ưu tiên và trách nhiệm của con người thay đổi, theo đó tình bạn cũng bị tác động, hoặc tốt hơn hay xấu đi, và đáng buồn là thường sẽ theo chiều hướng tệ hơn.
"Tôi nghĩ tuổi thanh thiếu niên (từ 18 đến 22 hoặc 25) là giai đoạn vàng cho việc hình thành những tình bạn; nhất là với những người có cơ hội và may mắn được học đại học" - Rawlins nói.
Trong giai đoạn này, tình bạn trở nên phức tạp và ý nghĩa hơn. Lúc nhỏ, bạn bè hầu hết là những đứa trẻ có thể vui chơi với nhau. Tới giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành, con người thường có một chút tự tin về bản thân mình hơn và thường muốn tìm những người bạn chia sẻ với họ các giá trị về những điều quan trọng, bỏ qua những điều vụn vặt.
Chưa kể là thanh thiếu niên cũng có nhiều thời gian dành cho bạn bè hơn. Theo quyển Encyclopedia of Human Relationships (tạm dịch: Bách khoa thư về các mối quan hệ của con người), người trẻ dành từ 10 đến 25 giờ mỗi tuần cho bạn bè, còn theo một khảo sát về việc sử dụng thời gian của người Mỹ năm 2014, những người từ 20-24 tuổi dành hầu hết thời gian trong ngày để gặp gỡ, giao lưu với bạn.
Trường học (ví như đại học) là môi trường thúc đẩy thêm cho điều đó. Khi còn trẻ, mạng lưới bạn bè cũng "dày đặc" một cách tự nhiên vì lúc này hầu hết những người bạn gặp là ở trường hay sống cùng khu phố, thị trấn. Khi bạn rời nhà đi học, đi làm, mạng lưới bạn bè sẽ mở ra. Việc tới một thành phố khác học đại học sẽ đem lại trải nghiệm đầu tiên cho bạn về điều đó.
Chúng ta không có sự ràng buộc với bạn bè theo cách giống như với người yêu, công việc hay gia đình. Chúng ta rất buồn khi phải ra đi, nhưng chúng ta sẽ đi. Đây là một trong những sự căng thẳng của tình bạn, cái mà ông Rawlin gọi là "sự tự do để bị lệ thuộc và sự tự do được độc lập".
Khi bước vào tuổi trung niên, con người có xu hướng có nhiều nhu cầu hơn với thời gian của họ, rất nhiều nhu cầu trong đó tạo áp lực lớn hơn tình bạn. Chẳng hạn, người ta thà trì hoãn một cuộc hàn huyên với bạn cũ hơn là phải bỏ buổi xem vở kịch của con hay chuyến công tác quan trọng.
Phần lớn thời gian của người trẻ trưởng thành sẽ đổ vào công việc và gia đình. "Sự giảm sút bạn bè lớn nhất trong đời xảy ra khi người ta kết hôn - Rawlin nói - Và điều này thật trớ trêu, vì tại lễ cưới, người ta mời bạn bè của cả hai bên, vậy nên đó như thể là dịp tụ tập sôi nổi và tuyệt vời nhất với bạn bè của hai người, rồi từ đó trở đi sẽ giảm bớt".
Trong các phỏng vấn giáo sư Rawlin thực hiện năm 1994 với những người Mỹ tuổi trung niên về bạn bè họ, những người trả lời cho biết họ hiếm khi có thời gian dành cho những người bạn họ quý trọng nhất vì nhiều lý do như hoàn cảnh, tuổi tác, bởi thế những dịp hẹn hò của họ thường chỉ "diễn ra" ở giai đoạn bàn bạc chứ ít khi thành hiện thực.
Trong suốt hành trình sống, con người sẽ kết bạn và giữ bạn theo những cách khác nhau. Một số khá độc lập, có thể kết bạn ở bất cứ đâu và có nhiều người quen hơn là những tình bạn sâu sắc. Có người kỹ tính, chỉ có vài người bạn thân gắn bó nhiều năm trời, lại cũng có những người "tham lam", bên cạnh việc duy trì tình bạn cũ, họ vẫn có thêm những người bạn mới.
Dù vậy, theo Rawlin, những quan hệ bạn bè mới ở tuổi trung niên thường sẽ gắn theo những quan hệ khác, kiểu như với các đồng nghiệp hay với cha mẹ các bạn của con. Theo đó kỹ năng "kết bạn" của người trung niên cũng có thể bị suy giảm như kết luận rút ra trong nghiên cứu của chuyên gia Langan.
Người trẻ có lẽ chưa phải băn khoăn về mất bạn hay tìm bạn mới như tuổi trung niên. Họ chỉ đứng trước mối bận tâm về bạn thân ngoài đời và trên không gian ảo.
Close Friends (bạn thân) là tính năng cho phép người dùng giới hạn đối tượng được xem Story (nội dung ngắn chỉ tồn tại 24 tiếng) mà họ chia sẻ trên Instagram. Các mạng xã hội lớn khác cũng có tính năng tương tự: với Snapchat là Private Story, còn Twitter có Circle. Với Facebook, người dùng có thể lập danh sách Close Friends từ danh sách bạn bè và cài đặt để các bài viết chỉ hiển thị với nhóm "bạn thân" này.
Theo tác giả Jennifer Miller của The Atlantic, mặc dù Instagram ngày càng kém ưa thích trong mắt người dùng Gen Z so với TikTok, tính năng Close Friends là điều hữu ích hiếm hoi còn lại của nền tảng này. Cụ thể, ưu điểm của Close Friends là nó giảm thiểu tác động của hiện tượng "sụp đổ bối cảnh" (context collapse). Đây là thuật ngữ các nhà khoa học xã hội dùng để chỉ việc các đối tượng tiếp nhận khác nhau bị gom thành một mối trong không gian mạng xã hội.
"Nó giống như tại đám cưới, bạn phải phát biểu trước bạn bè, bố mẹ ruột và bố mẹ bên vợ/chồng và cả những người bạn không quen biết. Những câu chuyện cười về thành tích ở trường đại học của bạn đâu có ý nghĩa gì với những người họ hàng lớn tuổi, khi đối tượng cần nghe là những người bạn thân nhất của bạn" - Elia Powers, phó giáo sư tại khoa truyền thông đại chúng Đại học Towson, giải thích.
Minh Tiến, 26 tuổi, một người làm nghệ thuật tự do, ví danh sách Close Friends trên Instagram như những khán giả VIP nhận được những chiếc vé vào xem suất chiếu giới hạn mà bạn mình sắm vai chính. "Một dòng trạng thái buồn, một cập nhật tình trạng gia đình hoặc là một thông báo tình trạng sức khỏe… Những chuyện riêng tư này không nhất thiết công khai rộng rãi, mà chỉ cần chia sẻ trong một nhóm bạn thân trên mạng xã hội. Họ là những người thật sự quan tâm đến những câu chuyện ấy, không phải chỉ lướt qua rồi thôi" - anh nói.
Aparna Upadhyay, 29 tuổi, làm việc tại một công ty truyền thông kỹ thuật số Ấn Độ, nói với trang Mint cô cảm thấy "cực kỳ vinh dự" khi nằm trong danh sách Close Friends của một bạn nữ, vì "phụ nữ chỉ đăng những gì họ muốn che giấu với thế giới khi chọn chế độ Close Friends". Việc nằm trong danh sách "tuyển" này khác với việc được cho tham gia nhóm chat.
"Bạn sẽ cảm thấy mình là một phần của cộng đồng" - cô nói. Aparna cho biết tính năng này đã giúp nhiều người, bao gồm cả cô, kết nối với những người bạn đã lâu không gặp.
Tương tự, Minh Tiến chia sẻ có lần người bạn tên Thanh mà anh lâu ngày không nói chuyện đã viết một dòng trạng thái trên Instagram với nội dung: "Nếu bạn nhìn thấy dòng trạng thái này, nghĩa là bạn có ý nghĩa đặc biệt với tôi". Kèm theo đó là một vài câu cập nhật tình trạng tâm lý có vẻ không ổn của bạn.
Dòng trạng thái trên được đặt ở chế độ Close Friends. Tiến hơi ngạc nhiên vì mình bấy lâu nay ít liên lạc với bạn nhưng vẫn được bạn cho vào danh sách "bạn thân" và nhìn thấy dòng tâm sự này. Ngay lập tức, Tiến cảm thấy xao động cùng với đó là một trách nhiệm tái kết nối. Tiến đã nhấc điện thoại lập tức hỏi han người bạn cũ.
Phạm Thủy, nhân viên truyền thông cho một công ty bất động sản, có khoảng 1.500 "bạn" Facebook và 200 trên Instagram. Danh sách bạn bè Instagram đã được Thủy lọc kỹ, và số Close Friends còn ít hơn nữa. Với Thủy, định nghĩa bạn thân trên mạng xã hội và ngoài đời thực cần có sự đồng nhất. Những người phải quen biết, chơi hợp nhau trước, rồi mới nối dài thâm tình đó từ offline sang online.
"Khi đã thân sẵn mà còn tương tác nhiều trên mạng xã hội, chúng tôi càng hiểu nhau và gắn kết. Từ đó, tình bạn ngoài đời giữa chúng tôi càng thêm bền chặt" - Thủy nói.
Ngược lại, Hoàng Anh (20 tuổi), sinh viên Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, cho rằng khái niệm "bạn thân thật" và "bạn thân ảo" không nhất thiết đồng nhất. Bạn thân ngoài đời của Tiến chưa hẳn là người bạn tương tác nhiều trên mạng xã hội.
Ngược lại, những người bạn mà Tiến nói chuyện nhiều trên Facebook không hẳn đã cà phê cà pháo thường xuyên, thậm chí có người chưa từng gặp mặt. Lý do vì 2 khái niệm bạn thân này có "lịch sử hình thành" khác nhau.
Bạn thân đời thật được xây dựng dựa trên gặp trực tiếp, trải qua những chuyện buồn vui cùng nhau. Bạn thân mạng xã hội là những người bạn hợp hơn với chuyện chat chit, like share, bình luận… Họ có thể cũng là bạn thân ngoài đời hoặc là một người xa xôi về địa lý.
"Tôi thấy 2 nhóm bạn thân có thể chuyển đổi. Với một nhóm bạn thân trên mạng xã hội, nếu bạn gặp gỡ trực tiếp và bắt đầu duy trì mối quan hệ, họ sẽ trở thành bạn thân ngoài đời thật - Hoàng Anh nói - Dù là bạn thân trên mạng hay bạn thân ngoài đời, nếu không có sự duy trì thì sẽ không lâu bền. Bạn không tương tác trên mạng, không tương tác ngoài đời thì tình thân đều sẽ nhạt dần".
Trong khi đó, Minh Tiến tin rằng đa số người trong danh sách Close Friends thật sự là bạn theo một nghĩa đó là những người thật sự quan tâm và muốn kết nối, trong số hàng ngàn gương mặt mà ta đã bấm "kết bạn" hoặc "đồng ý kết bạn" vô tội vạ hoặc chẳng đặng đừng theo năm tháng.
...
.
:
