Những tù nhân của địa lý của tác giả Tim Marshall ra mắt độc giả Việt Nam năm 2021 đã nhanh chóng trở nên một hiện tượng kỳ lạ trên thị trường xuất bản, với hàng vạn bản sách được bán ra.
Nói
Những tù nhân của địa lý là một cuốn sách thường thức về địa lý thì không hẳn đúng. Lĩnh vực nó nhắm đến là địa chính trị (geopolitics). Địa chính trị hiểu đơn giản chính là sự xem xét và lý giải chính trị - tức quan hệ giữa người với người, ở mọi cấp độ - từ những đặc điểm địa lý.
Một trong những nguyên nhân khiến môn địa lý ở phổ thông trở nên kém hấp dẫn, là nó gây cho học sinh một ấn tượng rằng địa lý chỉ thuần túy là không gian chứa đựng con người, và tác động của nó gây nên con người thì tương đối hẹp, chủ yếu giới hạn trong những ảnh hưởng về khí hậu, canh tác, khoáng sản, địa thế... Cái nhìn của địa chính trị thì lại khác hẳn: dường như mọi động lực của con người, mọi yếu tố bản sắc của một cộng đồng đều có thể tìm thấy nguyên nhân tiên quyết của nó trong địa lý.
|
|
Chưa bao giờ độc giả lại tỏ ra hứng thú đến vậy với một cuốn sách nói về chủ đề địa lý, một môn học vẫn thường bị chê là khô khan trong trường phổ thông
N.N |
Cái nhìn thấu suốt hơn về quan hệ giữa các quốc gia
Địa chính trị đặc biệt hiệu quả khi được nhìn ở tầm vĩ mô, tức là các quan hệ quốc tế: mỗi quốc gia có những quân bài địa lý riêng, và vị thế của mỗi đất nước sẽ được ấn định theo cách nó chơi những quân bài ấy như thế nào. Sự hấp dẫn đặc biệt của
Những tù nhân của địa lý có lẽ đến từ hướng tiếp cận độc đáo đối với vấn đề, cùng lối dẫn dắt giản dị của tác giả, vừa dễ hiểu, vừa kích thích sự tò mò nơi người đọc.
Chẳng hạn, trong chương về nước Nga, Tim Marshal phân tích vị thế của cường quốc này: “Việc thiếu một cảng nước ấm có lối ra trực tiếp với các đại dương luôn là gót chân Achilles của nước Nga [...] Nga đang ở trong tình trạng bất lợi về mặt địa lý, chỉ nhờ nguồn tài nguyên dầu mỏ và khí đốt nó mới thoát khỏi vị thế một thế lực yếu ớt hơn nhiều”.
Cách tiếp cận này giúp người đọc hiểu ngay tại sao vấn đề Ukraine lại quan trọng với Nga đến vậy, từ việc Nga can thiệp quân sự và sáp nhập Crimea, cho đến cuộc chiến Nga - Ukraine vừa qua đã đưa lại rất nhiều tổn thất cho cả Nga lẫn phương Tây. Địa chính trị cho phép chúng ta có một cái nhìn thấu suốt hơn rất nhiều về quan hệ giữa các quốc gia. Sẽ rất khó bàn đến cuộc chiến Nga - Ukraine, nếu không hiểu được các vấn đề địa lý, bởi mỗi quốc gia đều bị khuôn định bởi các điều kiện địa lý của mình, khiến cho một chiều hướng hành động khác dường như là điều không thể.
