TrenTungCaySo11
Senior Member
Qua gần 40 năm phát triển, Internet vẫn lưu giữ nhiều file nhạc, phim bí ẩn dưới những lớp trầm tích của mình: không tên tuổi, không tung tích trên các nền tảng lớn.
Ảnh: Twitter/TMMSOfficial
cuoituan.tuoitre.vn
Ảnh: Twitter/TMMSOfficial
Trên đường đi tìm những gương mặt nghệ sĩ đằng sau những "cổ vật số" này, người ta gặp nhau trên Internet và trở thành những cộng đồng lớn mạnh từ bao giờ chẳng hay.
24 giờ và bí ẩn 25 năm
Khi đang xem lại loạt phim The X-Files (1993-2002, từng chiếu tại Việt Nam với tên gọi Hồ sơ tuyệt mật) vào năm 2023, Laure Ancona - một nhà phân tích web ở Philadelphia (Mỹ) - để ý một bài hát nhạc đồng quê bắt tai vang lên ở phần đầu tập 5 của mùa 6 (phát sóng lần đầu 1998), với lời ca "In my memory you are moonlight, startlight..." (Trong tâm trí anh em là ánh trăng, ánh sao). Muốn nghe trọn bài, cô lên mạng tìm theo câu hát trên, song không tài nào tìm được tên ca khúc.
Kể lại chuyện này trên X (Twitter) hôm 4-12, Ancona nói đã thử dùng Shazam (ứng dụng tìm tên bài hát dựa vào giai điệu), thậm chí lục tìm thông tin xoay quanh bộ phim nhưng vẫn không ra manh mối nào.
Đặc biệt, cô tình cờ phát hiện ra rằng trên trang thư viện phim IMDB và Reddit, nhiều người hâm mộ X-Files cũng đã cất công tìm kiếm tên bài hát này, nhưng vô vọng, dù đã 25 năm trôi qua.
Bài viết của Ancona trên X đã tái khởi động cuộc truy tìm tung tích ca khúc bí ẩn này. Chỉ sau một đêm, tweet của cô đã nhận được 1 triệu lượt xem, với hơn 1.000 bình luận từ người hâm mộ phim cũng như các chuyên gia âm nhạc, nhắc lại các manh mối cũ và đưa ra giả thuyết mới về ca khúc này.
Một số tìm ra biên tập viên âm nhạc làm việc trong tập phim, nhưng khi hỏi thì người này chẳng nhớ gì về bài hát. Bước ngoặt diễn ra khi một nhà sản xuất âm nhạc tìm ra tờ cue sheet (hướng dẫn đạo diễn) cho tập phim, với chi tiết thời lượng cho từng bài hát sẽ phát trong tập này, nhưng không nêu tên các ca khúc đó.
Việc "phá án" có tiến triển đột phá khi một nhà giám sát nhạc phim đến từ Los Angeles bình luận, nêu ra hai cái tên: Glenn Jordan và Dan Marfisi.
Nhờ tính kết nối thần kỳ của Internet, hai tác giả đã hay tin và "còm" vào tweet của Ancona, xác nhận bài hát mọi người đang lùng sục thông tin đích thị là của họ, với tên gốc là Staring at the Stars.
Vậy là một bí ẩn nữa của Internet lại được giải đáp - nhờ có một cuộc điều tra hợp lực của hàng ngàn người trong vỏn vẹn 24 giờ.
Staring at the Stars là bài hát gốc cả hai sáng tác theo yêu cầu của nhà sản xuất The X-Files, Marfisi nói với báo The Washington Post. "Tôi không ngờ âm nhạc của mình lại được yêu thích đến vậy, thực sự tuyệt vời" - Marfisi, nay đã bỏ nghề cầm ca để đi bán bất động sản, cho biết.
Bản thân Marfisi không còn giữ bản ghi âm nào, nhưng Jordan đã cất công lục lọi đống băng đĩa ở nhà và tìm được chiếc CD có Staring at the Stars. Ông post bản thu trọn bài vào dưới tweet của Ancona, đặt một dấu chấm hết có hậu cho câu chuyện tìm kiếm "cổ vật số" ly kỳ.
Glenn Jordan (trái) và Dan Marfisi gặp lại nhau nhân dịp cộng đồng mạng "truy tìm" họ cùng bài hát bí ẩn. Ảnh: Linda Marfisi
Những bài hát vẫn "vô danh"
Tương tự Staring at the Stars, có hàng loạt bài hát còn nguyên "bản mềm" trên mạng, nhưng không rõ ai là tác giả, ai là ca sĩ, thậm chí là năm phát hành. Ví dụ nổi tiếng nhất là Like The Wind (tên tạm gọi), hay còn được biết đến với tên gọi "ca khúc bí ẩn nhất trên Internet".
Bài hát bí ẩn này lần đầu xuất hiện trên Internet năm 2007, không tên tuổi, không thông tin, chỉ có một file nhạc pop new wave bắt tai, với giọng nam hát tiếng Anh lơ lớ, không cảm xúc kiểu Đức.
Ai là tác giả của ca khúc bí ẩn này? Câu hỏi đã khiến các thám tử nghiệp dư trên Internet đứng ngồi không yên suốt nhiều năm qua; có người bỏ ra nhiều giờ liền để lùng sục thông tin, nhưng vẫn không đem lại câu trả lời thỏa đáng.
Dù vậy, ít nhiều manh mối đã được hé lộ: Chủ nhân bản thu có tên Darius S., một người yêu nhạc từng có thói quen thu âm các chương trình radio của Đức. Bản Like The Wind trên mạng do người này thu lại từ Đài phát thanh NDR 1 của Đức vào khoảng năm 1982-1984, sau đó không thể nhớ nổi tên ca sĩ hay tên bài, dù anh đặc biệt yêu thích bài hát này.
Năm 2007, chị gái của Darius là Lydia H. đăng tải một đoạn ngắn ca khúc này lên trang cộng đồng Spirit of Radio để xin trợ giúp tìm kiếm. Đoạn thu âm được lưu truyền trên YouTube, và đến năm 2018 thì bắt đầu viral (lan truyền mạnh) với hàng triệu lượt xem trên YouTube, đồng thời thu hút báo đài vào cuộc.
Tới thời điểm đó, cộng đồng tìm kiếm bài hát bí ẩn này trên Reddit đã có hơn 40.000 người, miệt mài lùng sục cõi mạng, lần theo các manh mối cả chục năm. Họ bỏ công sức vào không khác gì một tổ chức điều tra chuyên nghiệp, chẳng hạn lập một bảng Google Sheets giúp theo dõi toàn bộ các manh mối và cộng đồng đang có.
Nhóm này liên lạc với toàn bộ người chọn nhạc của Đài NDR, và cuối cùng "tóm" được Paul Baskerville - người có thể đã chọn phát bài hát bí ẩn này trên đài. Tiếc thay, Baskerville không có ký ức gì về bài hát bí ẩn trên.
Không nản chí, nhóm tiếp tục truy lùng nhiều manh mối khác: các sách báo, tài liệu về âm nhạc New Wave thập niên 1980, các kho dữ liệu âm nhạc Đức, những "nguồn tin" khẳng định từng nghe bài hát này... Số khác ký âm, tách lời, tách nhạc nền bài hát để tìm kiếm cho dễ, nhưng đến nay vẫn không có tiến triển gì.
Bên cạnh đó, cùng với độ nổi tiếng của Like the Wind trên mạng, nhóm tìm kiếm cũng phải đối mặt với ngày càng nhiều các nguồn tin giả chọc phá nỗ lực của họ.
Một trong số đó khiến cả diễn đàn chộn rộn khi tuyên bố trên diễn đàn Reddit rằng mình đã biết tên nghệ sĩ, nhưng chẳng bao lâu sau bồi thêm rằng "nhóm nhạc này đã bị bắn chết khi cố gắng trèo qua bức tường Berlin" khiến nhóm tìm kiếm chưng hửng vì biết mình đã bị lừa.
"Kho báu" chính là hành trình
Không thể không đặt câu hỏi - tại sao lại dành nhiều công sức đến vậy cho một thắc mắc tưởng chừng vô thưởng vô phạt trên Internet? Có lẽ, câu trả lời không nằm ở kết quả mà chính ở hành trình.
Trên đường đi tìm những gương mặt nghệ sĩ đằng sau những "cổ vật số" này, người ta gặp nhau trên Internet và trở thành những cộng đồng lớn mạnh từ bao giờ chẳng hay.
Trong thời đại streaming, nơi khán giả có thể tiếp cận các sản phẩm giải trí dễ dàng hơn bao giờ hết, các ca khúc xưa và bí ẩn dường như mang về một làn gió lạ, nhắc người nghe hoài niệm về thời cũ, khi băng đĩa không hề có sẵn, lời ca vẫn còn được chép tay, truyền miệng giữa các vòng tròn bạn bè.
"Ngoài việc khá bắt tai, sự thú vị của [những ca khúc này] còn nhờ vào việc chúng không thể được định danh sau 4 giây tìm kiếm trên mạng" - một thành viên diễn đàn The Mysterious Songs trên Reddit cho biết.
Ngoài Like The Wind, dân mạng còn đang gắng sức tìm kiếm danh tính của nhiều bài hát khác, trong đó có Everyone Knows That - tên tạm gọi của một đoạn nhạc pop vui nhộn dài 17 giây, được đăng lên trang hỗ trợ tìm nhạc WatZatSong từ năm 2006. Dù không nhận được nhiều quan tâm ban đầu, ca khúc bí ẩn này ngày càng được chú ý khi các nỗ lực tìm kiếm đều thất bại.
Đến nay, Everyone Knows That là ca khúc được thảo luận nhiều nhất trên WatZatSong, đồng thời cũng thu hút một cộng đồng 5.000 người chuyên tâm tìm kiếm trên Reddit. Nhiều người hâm mộ ca khúc bắt đầu đăng tải các bản remix (phối lại), hát lại ca khúc, thậm chí sử dụng AI để dựng một ca khúc hoàn chỉnh từ 17 giây ban đầu. Dù vậy, nhóm vẫn chưa tìm ra được nghệ sĩ đằng sau giai điệu Everyone Knows That.
Cộng đồng thích truy tìm bài hát bí ẩn trên Reddit đã có trên 40,9 ngàn thành viên.
Với nhiều người, trong đó có Baskerville của Đài NDP, việc bỏ nhiều công sức đến vậy cho một bài hát không tên tuổi thật ngoài sức tưởng tượng. "Tôi thực sự không hiểu có gì mà làm quá lên thế. Nếu là cái gì xuất chúng thì còn có thể hiểu được, nhưng bài hát này thậm chí chả hay" - ông nói với tờ Rolling Stones năm 2019.
Thế nhưng, những người trong cộng đồng lại nghĩ khác. "Mkll", một người dùng Reddit dành nhiều tiếng một ngày để tìm tung tích của các bài hát bí ẩn, cho biết anh mong muốn những nghệ sĩ sáng tạo ra bài hát có được sự công nhận xứng đáng.
Chính Ancona trong câu chuyện Staring at the Stars cũng nói với The Washington Post rằng cô làm tất cả chỉ vì muốn những người tạo ra bản nhạc có được sự trân trọng mà họ đáng nhận.
Sodapopyarn, một người dùng Reddit thuộc "chuyên án" Everyone Knows That, cho biết cộng đồng mà bài hát này đã vô tình tạo ra, với các sản phẩm sáng tạo được đăng tải hằng ngày, lại là động lực chính giúp nhóm tiếp tục hành trình đi tìm câu trả lời. Nhưng sự động viên lớn lao hơn cả chính là thành công của những cuộc truy tầm kéo dài nhiều thập kỷ.
How Long Will It Take - tên tạm đặt cho một bài ballad êm ái kiểu The Cranberries - đã thu hút các nỗ lực tìm kiếm từ năm 2007. Bước ngoặt chỉ mới diễn ra vào tháng 10 năm ngoái, khi một nhóm Reddit được lập.
Chỉ hai tháng sau, sau một thời gian tìm kiếm cần mẫn trên cơ sở dữ liệu bản quyền của Canada, một thành viên nhóm này đã tìm thấy tung tích của bài hát "mất tích" suốt hai thập kỷ - nó thật ra là bài How Long của Paula Toledo.
Toledo, giờ là chuyên gia tiếp thị và phát triển chiến lược, đã phải bỏ sự nghiệp âm nhạc để chăm sóc con sau khi chồng cô qua đời. Cô viết trên Facebook hôm 15-12, bày tỏ ngạc nhiên khi "hàng ngàn người khắp thế giới đã đi tìm tôi suốt 16 năm".
Trước đó 3 ngày, cựu ca sĩ cũng trả lời Rolling Stones: "Tôi thực sự bất ngờ khi ca khúc này đã trở lại trong cuộc đời tôi, và giúp tôi kết nối với những người đam mê âm nhạc của mình".
Hiện tượng những dự án âm nhạc, bộ phim hay trò chơi điện tử đã từng được ghi nhận tồn tại không còn được lưu hành vì lý do chính trị, bản quyền hay sơ suất làm mất dữ liệu được gọi chung là "lost media". Có riêng một trang bách khoa toàn thư mang tên Lost Media Wiki dành cho người chuyên truy tìm sản phẩm truyền thông bị mất hoặc khó tìm.
Truy tìm tung tích bài hát bí ẩn: Trả lại tên cho em
TTCT - Qua gần 40 năm phát triển, Internet vẫn lưu giữ nhiều file nhạc, phim bí ẩn dưới những lớp trầm tích của mình: không tên tuổi, không tung tích trên các nền tảng lớn.
