Masterchiefs
Thành viên tích cực
Con tôm Việt đối mặt khó khăn mới, đầy phức tạp
Mặt hàng tôm nước ấm đông lạnh xuất khẩu đi Mỹ tiếp tục bị điều tra chống trợ cấp với nhiều cáo buộc phức tạp nhất từ trước tới nay.
Mặt hàng tôm nước ấm đông lạnh xuất khẩu đi Mỹ tiếp tục bị điều tra chống trợ cấp với nhiều cáo buộc phức tạp nhất từ trước tới nay.
Thu hoạch tôm thẻ chân trắng tại vùng nuôi của một doanh nghiệp ở thị xã Vĩnh Châu, Sóc Trăng - Ảnh: CHÍ QUỐC
Là ngành xuất khẩu có quy mô lên tới hàng tỉ USD, việc ứng phó với vụ kiện này được xem là nhiều gian nan và khó khăn, đòi hỏi sự đồng lòng của các doanh nghiệp và bộ ngành liên quan.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Trịnh Anh Tuấn, cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), cho biết từ giữa tháng 11-2023, Mỹ đã khởi xướng điều tra chống trợ cấp với tôm nước ấm đông lạnh của Việt Nam.
Như vậy kể từ vụ điều tra chống trợ cấp của Bộ Thương mại Mỹ (DOC) khởi xướng cách đây 10 năm mà chúng ta đã thắng kiện, ngành tôm đang gặp khó khăn mới vì vụ kiện lần này có tính chất và mức độ phức tạp hơn rất nhiều.
Bị điều tra lần thứ hai với nhiều cáo buộc
"Trải qua hơn 10 năm, vụ việc điều tra hiện tại đã có một số thay đổi, bao gồm việc điều tra thêm các chương trình trợ cấp bị cáo buộc mới và thay đổi danh sách các doanh nghiệp liên quan", ông Trịnh Anh Tuấn nói và cho biết đến nay vụ việc đang trong giai đoạn trả lời bảng câu hỏi điều tra.
Dự kiến sau giai đoạn trả lời bảng câu hỏi, Mỹ sẽ ban hành kết luận sơ bộ, tiến hành thẩm tra tại chỗ với Chính phủ và doanh nghiệp, tổ chức phiên tham vấn công khai trước khi ban hành kết luận cuối cùng (vào tháng 5-2024 nếu không gia hạn).
Theo đó, Mỹ điều tra tôm nước ấm đông lạnh thuộc nhóm các mã HS 0306.17, 1605.21, 1605.29 với các nước bị điều tra gồm: Ecuador, Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam.
Trong đó, sản phẩm tôm nước ấm đông lạnh của Việt Nam mặc dù chỉ bị điều tra chống trợ cấp nhưng số lượng các chương trình cáo buộc của nguyên đơn tại Mỹ lớn hơn nhiều nên DOC đã quyết định điều tra toàn bộ 40 chương trình.
Điều này khiến Việt Nam là nước có số lượng chương trình trợ cấp bị điều tra nhiều nhất so với các nước khác gồm: Ecuador là 15 chương trình, Ấn Độ 19 chương trình, Indonesia 15 chương trình.
Nhiều chương trình bị cáo buộc có nội dung mới và phức tạp, liên quan nhiều bộ ngành, địa phương ở nhiều cấp khác nhau.
Các nhóm chương trình bị cáo buộc gồm: cho vay, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, chương trình miễn giảm khoản phải thu, ưu đãi về đất, nhóm các chương trình tài trợ. Điểm đáng chú ý là DOC còn điều tra một loạt các chương trình thuộc chiến lược phát triển thủy sản và chương trình phát triển ngành thủy sản được Chính phủ ban hành.
Theo ông Tuấn, việc Mỹ đưa ra cáo buộc với số lượng chương trình trợ cấp bị điều tra lên tới 40 chương trình, nhiều nhất trong số các vụ việc điều tra chống trợ cấp của nước ngoài với Việt Nam từ trước tới nay.
Các chương trình này liên quan tới nhiều bộ ngành, doanh nghiệp có nhiều cơ sở tại các tỉnh thành khác nhau.
Trong khi đó, thời hạn trả lời bảng câu hỏi của Mỹ đưa ra là khá gấp và rất chi tiết, nội dung yêu cầu phức tạp, đòi hỏi nhiều thông tin; các yêu cầu thủ tục hành chính, biểu mẫu phức tạp; các tài liệu đều phải chuyển ngữ sang tiếng Anh.
Cũng theo ông Tuấn, tính chất của một vụ điều tra chống trợ cấp, đó là Chính phủ cũng là một bên bị điều tra của vụ việc.
Theo đánh giá, việc thu thập thông tin, tổng hợp, xây dựng bảng trả lời câu hỏi dành cho Chính phủ sẽ cực kỳ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành, địa phương và hiệp hội, doanh nghiệp cùng các bên liên quan.
Đến nay sau khi nhận được thông tin về vụ việc, cục đã thu thập thông tin, yêu cầu cơ quan điều tra tiến hành điều tra khách quan, minh bạch, tuân thủ các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).
Đồng thời phối hợp với hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và các bên có liên quan trả lời bảng câu hỏi điều tra của Mỹ để đáp ứng đúng hạn.
Khu nuôi tôm công nghệ cao của Tập đoàn thủy sản Việt Út tại huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau - Ảnh: THANH HUYỀN
Ngành thủy sản sẽ bị ảnh hưởng nếu thua kiện
Lý giải thêm về việc ngành tôm cũng như nhiều sản phẩm Việt Nam ngày càng bị Mỹ điều tra phòng vệ thương mại, ông Đỗ Ngọc Hưng - tham tán thương mại, trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ - cho hay theo thống kê của DOC, 10 tháng đầu năm 2023, kim ngạch thương mại hai nước đạt 102,5 tỉ USD.
Trong đó xuất khẩu của Việt Nam đạt 94,5 tỉ USD, nhập khẩu đạt 8 tỉ USD, thặng dư thương mại đạt 86,5 tỉ USD - cao thứ ba chỉ sau Trung Quốc và Mexico (chiếm xấp xỉ 10% tổng thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ).
"Biện pháp phòng vệ thương mại luôn song song với hoạt động xuất khẩu. Trường hợp xuất khẩu càng tăng thì nguy cơ bị kiện càng nhiều. Trên thực tế, Mỹ là thành viên WTO khởi xướng điều tra nhiều nhất các vụ việc phòng vệ thương mại với Việt Nam.
Đồng thời đây cũng là quốc gia điều tra tất cả các biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam như chống bán phá giá, chống trợ cấp, chống lẩn tránh thuế, tự vệ", ông Hưng nói.
Đối với vụ việc tôm, ông Hưng cho biết khác với các biện pháp phòng vệ thương mại khác, điều tra chống trợ cấp yêu cầu cả Chính phủ cung cấp thông tin nên trong vụ việc này, Chính phủ cũng sẽ tham gia là một bên trả lời bảng câu hỏi.
Đối với các doanh nghiệp, Bộ Thương mại Mỹ sẽ yêu cầu cung cấp thông tin liên quan việc có hưởng các chính sách ưu đãi hay không.
Do đó, các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp được lựa chọn là bị đơn bắt buộc, cần xem xét nghiêm túc tham gia vụ việc, đầu tư nguồn lực theo đuổi vụ việc, hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra trong suốt quá trình vụ việc (từ 12 - 18 tháng).
Còn theo ông Trịnh Anh Tuấn, ngành tôm là một trong những ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn của Việt Nam, trong đó Mỹ là thị trường xuất khẩu chủ lực.
Do đó kết quả cuối cùng của vụ việc không chỉ ảnh hưởng tới các doanh nghiệp được lựa chọn để điều tra, mà có ảnh hưởng tới toàn ngành tôm xuất khẩu Mỹ của Việt Nam.
Ông Tuấn cũng cho rằng việc xuất khẩu tôm tăng mạnh vào Mỹ được xem là một trong những nguyên nhân khiến ngành sản xuất tôm của Mỹ tiếp tục đề nghị DOC điều tra chống trợ cấp. Vì vậy, việc duy trì xuất khẩu tôm sang Mỹ, việc kháng kiện hiệu quả vụ việc này là rất cần thiết.
Hiện nay Mỹ cũng đang duy trì lệnh áp thuế chống bán phá giá với cùng sản phẩm tôm nhập khẩu từ Việt Nam từ năm 2004, song xuất khẩu tôm của Việt Nam vào nước này vẫn đạt được nhiều kết quả tích cực, tăng 77% từ 454 triệu USD năm 2012 lên 807 triệu USD vào năm 2022 và chạm mức đỉnh trên 1 tỉ USD vào năm 2021.
Bởi trong trường hợp Việt Nam bị kết luận áp thuế chống trợ cấp cao hơn mức áp dụng cho các quốc gia còn lại, sản phẩm tôm của Việt Nam sẽ giảm lợi thế cạnh tranh.
Kết luận điều tra vụ việc sẽ ảnh hưởng không chỉ tới sản xuất của ngành, các mục tiêu, kế hoạch phát triển ngành thủy sản, mà còn tác động tới người lao động, bởi những người nuôi trồng tôm tự nhiên cũng bị điều tra trợ cấp liên quan.
Xuất khẩu tôm đã mang về cho tỉnh Cà Mau hơn 1 tỉ USD - Ảnh: THANH HUYỀN
Đã đề nghị Mỹ tiến hành khách quan, công bằng
Theo ông Trịnh Anh Tuấn, Mỹ đang có xu hướng áp dụng ngày càng nhiều biện pháp nhằm bảo hộ sản xuất trong nước trước sức ép của hàng nhập khẩu như tăng cường các hàng rào kỹ thuật, thường xuyên bổ sung các quy định mới, gia tăng các cuộc điều tra và sau đó là áp thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp, chống lẩn tránh... khiến việc nhập khẩu hàng hóa vào thị trường này ngày càng khó khăn. Xu hướng này dự kiến sẽ vẫn tiếp tục được áp dụng trong thời gian tới.
Tính đến giữa tháng 12-2023, Mỹ là quốc gia khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất với Việt Nam, tổng cộng 59 vụ, chiếm gần 25% tổng số các vụ việc điều tra với hàng xuất khẩu của Việt Nam.
Các mặt hàng bị điều tra tương đối đa dạng, từ các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như thép, gỗ, thủy sản, dệt may, lốp xe, máy xịt rửa áp lực cao... đến các sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu nhỏ như mật ong, máy cắt cỏ, đệm mút, túi dệt...
Ông Tuấn cho biết Bộ Công Thương đã nhiều lần đề nghị Mỹ tiến hành các vụ việc điều tra với Việt Nam trên cơ sở khách quan, công bằng, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có đủ thời gian giải trình và cung cấp thông tin cho cơ quan điều tra.
Tháng 9-2023, bộ cũng đã chính thức nộp yêu cầu đề nghị DOC xem xét công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường trong các vụ việc phòng vệ thương mại.
Việc được công nhận là nền kinh tế thị trường sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam được cơ quan điều tra Mỹ sử dụng dữ liệu của mình, thay vì sử dụng dữ liệu của các nước thay thế, từ đó mức thuế phòng vệ thương mại sẽ công bằng hơn. Dự kiến DOC sẽ ban hành kết luận về vấn đề này vào tháng 7-2024, nếu không gia hạn.
Để tránh nguy cơ bị điều tra
Để tránh nguy cơ bị điều tra và ứng phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại, ông Đỗ Ngọc Hưng đề nghị các doanh nghiệp cần trang bị kiến thức đầy đủ về phòng vệ thương mại, đăng ký tham gia hoạt động tư vấn kiến thức phòng vệ từ các cơ quan chức năng.
Bộ Công Thương cũng định kỳ cập nhật danh sách cảnh báo sớm các vụ kiện, hoạt động xuất khẩu, chuẩn bị chủ động ứng phó vụ kiện có thể xảy ra bất kỳ lúc nào thông qua việc sắp xếp tài liệu, chứng từ, kế toán...
Đồng thời phối hợp chặt chẽ với hiệp hội, cơ quan thương vụ, quản lý nhà nước để chia sẻ thông tin, có phương án kinh doanh phù hợp, sẵn sàng ứng phó với các vụ kiện.
Còn theo ông Trịnh Anh Tuấn, doanh nghiệp Việt cần trang bị, cập nhật kiến thức về các quy định pháp luật về phòng vệ thương mại của WTO và Mỹ.
Doanh nghiệp cần xây dựng mối quan hệ, tham gia, hợp tác với các hiệp hội liên quan tại Mỹ như hiệp hội xuất nhập khẩu để có thêm thông tin, tăng cường trao đổi, tránh việc các doanh nghiệp Mỹ khởi kiện. Hoàn thiện hệ thống sổ sách kế toán, truy xuất nguồn gốc để phục vụ công tác kiểm tra của các cơ quan chức năng nước nhập khẩu.
Đồng thời, doanh nghiệp cần thường xuyên trao đổi với các cơ quan quản lý trong nước, cơ quan thương vụ về tình hình, diễn biến xuất khẩu, nguy cơ bị kiện phòng vệ thương mại khi xây dựng kế hoạch sản xuất, xuất khẩu và xây dựng phương án xử lý kịp thời khi vụ việc xảy ra.
.................
