Hơn nửa thế kỷ trước, nhà thơ Bùi Minh Quốc viết 'Đất quê ta mênh mông/ Lòng mẹ rộng vô cùng' bằng tất cả sự lạc quan. Bây giờ, có người vẫn tin 'lòng mẹ rộng vô cùng' nhưng chẳng còn ai nghĩ 'đất quê ta mênh mông'.
Nếu chọn một chủ đề mà người Việt thường xuyên bàn tán nhất trong một thập niên gần đây, chắc chắc ai cũng bỏ phiếu cho vấn đề đất đai. Câu chuyện đất đai nóng bỏng đến mức thiên hạ phải gọi là “sốt đất”. Cho nên, cái câu “hòn đất mà biết nói năng” không chỉ liên quan kết cục “thầy địa lý hàm răng chẳng còn”, mà tác động sâu sắc đến đời sống xã hội. “Sốt đất” lan tràn từ thành phố đến nông thôn, khiến cuộc tìm kiếm “miếng đất cắm dùi” chứa đựng 1.001 điều thị phi.
Nét đẹp thanh bình của đất đai quê nhà.
Bởi lẽ, bất cứ chỗ nào cũng thấy bi kịch tranh giành đất đai. Anh em xung đột, hàng xóm từ mặt, bạn bè thù hận... cũng vì đất. Hỡi ơi, “Đất ta bể bạc non vàng, bể bạc Nam Hải non vàng Bồng Miêu” mà qua bao cơn tang hải biến vi thương điền đã vơi cạn bể bạc lẫn non vàng để kẻ nào đủ tự tin láu lỉnh cũng nhanh chân làm cò đất kiếm sống.
Người Việt sinh ra và lớn lên trên một nền văn minh lúa nước. Sự tích tụ “đất lề quê thói” đã đúc kết rất nhiều kinh nghiệm mưu sinh trên đất, từ “đất thiếu trồng dừa, đất thừa trồng cau” đến “đất màu trồng đậu trồng ngô/ đất lầy cấy lúa, đất khô làm vườn”. Vậy mà, cái tập quán canh tác “khoai đất lạ, mạ đất quen” và bản lĩnh thu hoạch “hòn đất nỏ là một giỏ phân” vẫn ái ngại thời tiết “mưa tháng ba hoa đất, mưa tháng tư hư đất”;
Thời hội nhập, những số phận ‘bán mặt cho đất, cho bán cho trời” bỗng dưng phát hiện một sự thật choáng váng là họ đang ăn ngủ hít thở trên... khối tài sản khổng lồ. Thế nhưng, lời kêu gọi khẩn thiết “ai ơi đừng bỏ ruộng hoang/ bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu” không phải sự giục giã đi cấy đi cày nữa, mà hướng đến tư duy chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Đành rằng, “đất có chỗ bồi chỗ lở, ngựa có con dở con hay”, song phải đủ tiêu chí “đất lành chim đậu” thì mới mong có dự án biến đất nông nghiệp thành đất thổ cư, để “người lười, đất không lười” vẫn đột ngột giàu lên sau một giấc ngủ chập chờn mộng mị.
