giờ tôi nói lại mọi thứ cho a đọc nhé.
1. Tiếp vị ngữ (suffix) -ation có nghĩa là sự hành/hoạt động (action)
ANH/PHÁP/VIỆT
protonation/protonation/sự proton hóa
halogenation/halogenation/sự halogen hóa
hydrohalogenation/hydrohalogénation/sự hydrohalogen hóa
hydroxylation/hydroxylation/sự hydroxyl hóa
bromination/bromation/sự brom hóa
chlorination/chloration/sự clor hóa
oxidation/oxydation/sự oxi hóa
…
anh bảo là oxidation ko thuộc nhóm từ này, thì tôi ko biết anh lấy từ đâu ra, vì tự nhiên anh tách thành suffix -dation, xong tự bảo là thuộc nhóm từ khác, trong khi chả ai tách như vậy.
Tuy nhiên, đến cái oxidation/oxydation lại trở thành oxi hóa?
Không có tính nhất quán gì hết, thích là bỏ thích là thêm, tự nhiên mất đi cái phụ âm
d. (Nếu anh định hỏi tại sao chlor lại biến thành clor thì do
h là âm câm, tiếng Việt không có xài âm câm nên phải loại bỏ đi, đây là quy tắc.)
Cần lưu ý là lúc này nguyên tố oxygen theo
danh pháp phiên âm dịch ra thành oxi (thay vì để nguyên, như trường hợp của halogen vẫn để nguyên là halogen với danh pháp phiên âm
).
Sau đây tôi sẽ nói nguyên tố oxygen là oxi để thấy sự vô lý ngay từ đầu dẫn đến sự vô lý về dịch thuật sau này.
2. Vậy thì ta phân biệt oxygenation với oxidation kiểu gì khi dịch theo danh pháp phiên âm?
Oxygenation với
oxidation là hai khái niệm khác nhau hoàn toàn, trong đó
-
Oxygenation định nghĩa là sự thêm oxi vào hệ, tức là cần oxi (đương nhiên).
-
Oxidation là sự tăng
số oxi hóa của một chất nào đó.
Anh có thể thấy tại đây,
oxidation state/
number theo
danh pháp phiên âm cũng dịch chung luôn thành số oxi hóa. Tuy nhiên,
oxidation state/number, theo định nghĩa trong gold book của IUPAC không dành riêng cho mỗi nguyên tố oxi (
https://goldbook.iupac.org/terms/view/O04365).
Ví dụ như Fe + CuSO
4 → Cu + FeSO
4
Sự thay đổi số
oxi hóa:
Fe0 →
Fe2+ + 2e,
Cu2+ + 2e →
Cu0 (do voz không có superscript nên tôi chỉnh cỡ chữ của Fe/Cu nhỏ lại để tưởng trưng cho số 0/2+ nó nằm ở trên, như số mũ ấy, là oxidation state/number của chất.)
Thành ra dịch như vậy sẽ có sự hiểu nhầm với học sinh, tại sao cái trạng thái điện tích của Fe/Cu lại gọi là số
oxi hóa, trong khi nó chả liên quan gì đến
oxi? Những đứa học thuộc lòng, ko để ý đến thì tôi không nói. Đến khi gặp đứa nó hỏi thì anh phản biện kiểu gì?
Hơn nữa, nếu dịch
oxidation thành oxi hóa thì dịch
oxygenation kiểu gì? Nên nhớ là hai thằng này đều có cùng tiếp vị ngữ (suffix) -ation, dịch phải là
sự ... . Nếu
oxidation vẫn dịch là sự oxi hóa thì phương pháp can thiệp EMCO (extracorporeal membrane
oxygenation) không lẽ lại dịch luôn là
sự oxi hóa máu bằng màng ngoài cơ thể?! Trong khi ý nghĩa ở đây là cung cấp khí oxi cho máu, chứ không phải thay đổi gì máu trong cơ thể cả.
Tuy nhiên nếu dịch oxidation là sự oxid hóa, oxygenation là sự oxygen hóa, oxygen giữ nguyên, thì có thể dễ dàng phân biệt hai thằng này. Sự oxid hóa lúc này là tăng số oxid hóa, lúc này oxid sẽ ko liên quan gì đến nguyên tố oxygen. Còn oxygenation là sự oxygen hóa, nghĩa là thêm oxygen vào hệ, như EMCO là oxygen hóa máu bằng màng ngoài cơ thể.
3. Kết luận
Có thể thấy rối bời ở đây, vì ngay từ đầu đã sai, khi dịch oxygen thành oxi, thay vì để nguyên (tiếng Việt đọc oxigen bình thường luôn, chả bị hiện tượng âm câm gì cả). Dẫn đến việc dịch mấy cái khái niệm sau sai hết. Sai từ SGK dẫn đến việc bị phổ cập cái khái niệm sai này.
Tôi nói thế thôi, anh hiểu hay không thì chịu, anh có thể tham khảo thêm gold book của IUPAC về các khái niệm hóa học, thay vì tham khảo wiki, từ điển online nhé
.