Chủ nghĩa hiện sinh là 1 trào lưu triết học của thế kỉ 20. 1 số người nổi tiếng nhất gồm có Jean Paul Sartre hoặc Nietzsche, Dostoevski, Albert Camus. Nó chú trọng thể hiện những trải nghiệm chủ quan của con người hơn những chân lý khách quan của khoa học, coi ý thức cá nhân là xuất phát của sáng tạo, khắc họa một tình trạng mất định hướng và bối rối của con người khi đứng trước một thế giới có vẻ như vô nghĩa và phi lý. Văn học hiện sinh quan tâm đến những câu hỏi, những cuộc đấu tranh thầm lặng của mỗi cá nhân với sự vô nghĩa của cuộc sống.
Văn học theo khuynh hướng hiện sinh xưa nay chỉ xoay quanh những đề tài chính của thuyết hiện sinh như sự phi lý, cô đơn, lo âu, cái chết, lạc loài, bị bỏ rơi, dấn thân, nổi loạn, vân vân. Nhiều nhà văn hiện sinh đề cập đến nỗi cô đơn như một trạng thái mang tính bản chất của con người.
Nổi tiếng nhất bây giờ có lẽ là các tác phẩm của Murakami, trước đó thì có Dostoevski, Franz Kafka, Albert Camus, Kawabata Yasunari hoặc Yukio Mishima, vv. Việt Nam cũng đóng góp 1 tác giả rất lớn với các tác phẩm mang nặng tính hiện sinh chính là Trịnh Công Sơn.
Chủ nghĩa siêu thực, thực chất cũng bắt nguồn là 1 trào lưu triết học và trở nên nổi tiếng nhất trong các tác phẩm hội họa. Siêu thực và hiện sinh về cơ bản đối lập nhau.
Siêu thực đi từ triết học phân tâm học của Freud, coi vô thức như chủ thể của sáng tạo. Siêu thực là hiện thân của mộng mị, ảo giác, đề cao vai trò của ảo giác. Hiện sinh thì ngược lại, coi ý thức mới là chủ thể của sáng tạo.
Ko có văn học siêu thực. Chủ nghĩa siêu thực trong văn học đc biết đến với 2 nhánh gồm 2 cái tên khác là chủ nghĩa hiện thực huyền ảo và chủ nghĩa tượng trưng.
Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo - hay văn học huyền ảo - khởi nguồn từ châu Âu với các tác phẩm của Franz Kafka nhưng lại trở nên nổi tiếng nhất khi đặt chân tới châu Mỹ và chính xác là Mỹ Latin, bởi nó hòa nhập đc 1 cách sâu sắc với văn hóa thổ dân bản địa châu Mỹ. Văn học huyền ảo thể hiện những vấn đề tâm linh, niềm tin tôn giáo, thần thánh, huyền thoại và truyền thuyết trong đời sống hiện thực. Hiện thực trong tiểu thuyết huyền ảo ko phải là hiện thực khách quan mà là hiện thực đc chi phối bởi các yếu tố siêu nhiên, thần thánh, nơi mà hiện thực và phi hiện thực chồng chéo lên nhau. Có thể kể đến Trăm năm cô đơn, Tình yêu thời thổ tả của G. Marquez, Âm thanh và cuồng nộ, Cọ hoang của William Faulkner, Mắt biếc, Yêu dấu của Toni Morrison, vv... Kafka bên bờ biển và Biên niên kí chim văn dây cót của Murakami cũng là 1 tiểu thuyết hiện thực huyền ảo.
Chủ nghĩa tượng trưng hơi khó giải thích. Chủ yếu là ở thơ ca.Nó chủ trương chống lại sự cứng nhắc, các hình thức giáo khoa, giả tạo, chủ quan, thay vào đó tìm cách thể hiện các ý tưởng của mình bằng 1 hình thức ngôn ngữ phức tạp, mơ hồ, phi logic. Hình thức này ko có tính chủ đích, nó vừa dùng để diễn tả ý tưởng tác phẩm mà bản thân nó cũng chính là minh họa trực quan của ý tưởng.
Chính vì sự mơ hồ phi lý trong ngôn ngữ thể hiện làm ngta rất khó hiểu mà chủ yếu chỉ có thơ tượng trưng, ko có văn học tượng trưng. Vì tính chất mơ hồ khó hiểu của chủ nghĩa này vô hình trung trùng khớp với nghệ thuật của thơ. Ở Việt Nam có rát nhiều nhà thơ tượng trưng. Bích Khê, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên thậm chí Huy Cận, giai đoạn trước 1945 đều rất nổi tiếng với phong cách này.
Chủ nghĩa hậu hiện đại thì hơi chuyên môn. Chỉ có thể nói ngắn gọn, nó đặc trưng bởi sự chối bỏ những chân lý phổ quát, chối bỏ sự thực khách quan, những thiết chế đặc trưng của chủ nghĩa hiện đại đi trước nó. Chủ nghĩa hậu hiện đại đại diện cho sự phê phán những tư tưởng khoa học về sự khách quan và tiến bộ gắn liền với văn minh phương Tây. Do đó ở châu Á nó rất nổi tiếng, nhưng ở Châu Âu thì thường bị bài xích