Zoli234
Senior Member
Tôi nghĩ là sau khi đọc nhiều đến thế tác phẩm văn chương, thì khi viết văn anh cũng biết được đại khái văn mình hay hay dở (dĩ nhiên tôi không quan tâm đến những nhân vật thuộc diện “dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn”), hoặc khi cầm trên tay một văn chương mới thì anh cũng xếp được nó vào hạng nào (chẳng hạn như khi nghe tất cả ca từ thuộc diện nổi loạn bỏ nhà ra đi trong thời đại này, sẽ thấy, so với “Lũ chúng ta, lạc loài, dăm bảy đứa, Bị quê hương ruồng bỏ, giống nòi khinh, Bể vô tận, sá gì phương hướng nữa, Thuyền ơi thuyền! theo gió hãy lênh đênh.” của Vũ Hoàng Chương, thì hiểu được là dầu cho thời đại này cố tỏ ra thế nào, thì nó cũng nhỏ hơn thời đại lớn của Việt Nam, dù sao thời nay bỏ nhà vẫn cần đi tới những chỗ có biển núi đẹp đẽ, đâu có thể “Nhổ neo rồi, thuyền ơi! Xin mặc sóng”).
Và nếu văn chương đã như vậy, việc tương tự cũng có thể ở văn nghị luận và văn phê bình. Tôi nghĩ là trước khi dạy viết văn nghị luận và văn phê bình thì ít nhất cũng nên cho học sinh thấy một văn bản nghị luận lớn hay văn bản phê bình lớn (đã có effect thực trong lịch sử) nôm ra làm sao. Dĩ nhiên, tôi nhớ là hồi đó chương trình vẫn có các văn bản nghị luận như văn bản Hồ Chí Minh phản đối thực dân Pháp, nhưng tôi không nhớ là văn bản đó có nhét vừa vào barem điểm văn nghị luận không, ai check giùm xem. Và tôi cũng nghĩ là khi cho học sinh so sánh văn mình với các văn bản lớn về các vấn đề thực trong lịch sử thì học sinh hiểu được nhiều điều hơn là một văn mẫu của nhân vật không tên không tuổi giải quyết một vấn đề ảo.
Ý tôi muốn nói là khi mà giáo dục luôn cần một mẫu, và học sinh luôn cảm thấy cái mẫu đó không hợp ý mình, thì thôi lấy những văn bản lớn nhất làm mẫu luôn đi, một văn bản lớn không làm vừa lòng học sinh thì văn mẫu cũng vậy, nhưng sự khó chịu của văn mẫu là sự khó chịu với giáo dục, sự khó chịu của văn bản lớn là sự khó chịu với lịch sử. Cứ mỗi lần lịch sử bị nhìn kỹ thì nó mới chịu chuyển động (hình như ý này tôi thuổng từ Montesquieu).
Ngoài ra, sự đọc của nghiên cứu văn chương (tức là văn học) rất khác với sự đọc của độc già bình thường. Như tất cả sự nghiên cứu khác, nghiên cứu văn chương hướng vào sự kiểm kê. Các nhà nghiên cứu đọc một lượng dữ liệu lớn để có thể thấy được chuyển động của khối văn chương, những cột mốc và bước ngoặt của nó. Mỗi một tác phẩm lớn xử lý một vấn đề riêng biệt trong thời của nó, độc giả phổ thông khi cầm một quyển sách thường không biết nó được viết ra để làm cái gì và đánh giá mù mờ như “cảm thấy hay” (sau một thời gian mày mò tìm hiểu, tôi được biết “cảm thấy hay” nghĩa là “dễ hiểu”). Giáo dục văn học ở nhà trường là cơ hội để độc giả tiếp cận với trật tự và sử tính của văn chương, học sinh không cần đi trồng đậu cũng biết được ông Mendel phát hiện điều gì. Với tôi, trong thời đại dư thừa thông tin này, học đọc cần hơn học viết (nhưng viết và đọc có xa nhau lắm đâu, đó là tấm màn thưa, đứng bên này thấy hết bên kia).
